Günümüzde dünyanın çeşitli yerlerinde farklı özelliklere sahip birçok güvercin türü yaşamaktadır. 300’den fazla türü olduğu bilinen güvercinler; kendine has sesler çıkaran, orta büyüklükte, kısa boyunlu ve kısa bacaklı kuşlardır. Çok hızlı uçar ve genellikle ağaç ya da kayalıklara yuva yaparlar. Genellikle tane ya da çekirdekli tohumlar ile beslenir, yıl içerisinde birçok kez kuluçkaya yatar ve genellikle 2 tane yumurta bırakırlar. Güvercinler, hem geçmişte hem de günümüzde insanlara pek çok yönden hizmet etmişlerdir. Örneğin; Posta güvercinleri, haberleşme ve ulaşımın kısıtlı olduğu dönemlerde haberleşme amacı ile yetiştirilmişlerdir. Osmanlı zamanında güvercinler için özel binalar inşa edilmiş ve güvercin gübresi üretimi yapılmıştır. Günümüzde ise farklı ülkelerde sportif ve hobi amaçlı olarak yetiştirilirler. Birçok türü bulunan bu kuşların ülkemizde de farklı türleri görülmektedir. Peki, Türkiye’de görülen güvercin türleri hangileridir?
Türkiye’de Görülen Güvercin Türleri ve Özellikleri
Güvercin türleri incelendiğinde, Columbiformes takımı olarak iki alt türe ayrıldıkları görülmektedir. Bu alt türlerden ilki Columbae, ikincisi ise Pterocles olarak adlandırılmaktadır. İki güvercin ailesi de birbirinden farklı pek çok güvercin türünü bünyesinde barındırmaktadır. Bugün dünya üzerinde, kutuplar dışında, hemen her bölgede güvercin türlerine rastlamak mümkündür. Bu türlerden ülkemizde görülenleri ise kısaca aşağıdaki gibidir.
Tahtalı Güvercin
Türkiye’de görülen güvercin türleri arasında tahtalı güvercin de yer alır. Bilimsel adı “Columba Palumbus” olan bu güvercin türü, genellikle Bilecik ve çevresinde çok bulunur. Boynunun her iki yanında bulunan beyaz renkte lekelerden ve kanatlarındaki beyaz çizgiden ayırt edilir. Başı küçük ve yuvarlak, gövdesi ise iri ve geniştir. Genellikle ağaçlık alanlarda dallara yuva yapar ve buralarda ürer. Tahtalı güvercin, kış aylarında büyük sürüler halinde uçar. Yabani olanlar tarım alanlarında, evcil olanları ise parklarda beslenirler. Ülkemizin hemen her bölgesinde görülebilen bu güvercin türü bilinçsiz avlanma nedeniyle nesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıyadır.
Bursa Güvercini
Bursa ilimizin sembolleri arasında yer alan Bursa güvercini, dünyada “Bursa Roller” olarak da bilinmektedir. Osmanlı döneminde de yetiştirilmiş bir ırktır ve en önemli özelliği ise 7 saat kadar uçabiliyor olmasıdır. Bu yeteneği nedeniyle Osmanlı döneminde haberleşmek için kullanılmıştır. Ancak uzun süre uçma yeteneği günümüzde kaybolmuştur ve en fazla 3 saat kadar uçabilmektedir. Dik duruşlu ve hareketli bu güvercin türü; dışa çıkık göğsü, uzun ve kalın yapılı gagası ile dikkat çekmektedir. Burnunun üzerinden başlayan alnının öne doğru çıkık olması da önemli özelliklerinden birisidir. Ayrıca Bursa güvercininin sahip olduğu siyah renk tonuna hemen hemen hiçbir güvercin ırkında rastlanmaz. Hatta diğer güvercin ırklarındaki siyah ve parlak renk tarif edilirken genellikle Bursa güvercini gibi ifadesi kullanılır.
Kaya Güvercini
Kaya güvercini de Türkiye’de görülen güvercin türleri arasında yer almaktadır. Columba Livia olarak da bilinen bu güvercin türü, mavi bir gövdeye sahiptir ve kanatları ise açık kurşuni mavi renktedir. Her iki kanadında iki tane siyah renkte şerit bulunur ve gagasının altında yer alan beyaz küçük benekler, onu diğer güvercin ırklarından ayırmamıza yardımcı olur. Gagası ince olan kaya güvercinleri genellikle yabanidir ve evcilleştirilmeleri zordur. Kalın gagalı olanlar ise kolayca evcilleştirilebilmektedir. Yine evcil kaya güvercinlerinin gagalarındaki lekeler açık renkliyken, yabani olanlarınki mavi renk tonlarındadır.
Türklerin evcilleştirdiği güvercin ırklarının atası olarak da bilinen kaya güvercinleri, en çok şehir meydanlarında görülürler. Cami avlularında da sıklıkla rastladığımız bu güvercinler sürü halinde hareket ederler.
Taklambaç Güvercin
Ülkemizde görülen güvercin ırklarından birisi de taklambaç güvercindir. Yerli güvercin ırkları arasında yer alan bu güvercin türü, yaklaşık olarak 1000 yıldır Anadolu’da tanınmaktadır. Yaygın olarak Konya ilimizde görülür ve halk arasında “Pirinç dıkdık” olarak bilinir. Dıkdık, gaga anlamına gelir ve taklambaç güvercine bu ad gagasının küçük olması nedeniyle verilmiştir. Taklambaç güvercin, düz oyunlu bir kuştur, alçak seviyeden uçar ve tek takla atar. Ancak hiç takla atmayanları da vardır. Ayakları genellikle paçalıdır ve nadir de olsa paçasız olanları da görülebilir.
Taklambaçlar, sık tüy yapıları ve dik kuyrukları ile diğer ırklardan kolaylıkla ayırt edilebilir. Küçük gözlere sahip bu güvercinler, renklerine göre ak taklambaç, kara kafa, çallı taklambaç gibi farklı isimlerle anılırlar. Konya’da eski kuşçuların bazılarında bulunabilen taklambaçların nesli tükenmek üzeredir.
İlginizi çekebilir: Güvercin Malzemeleri
Gökçe Güvercin
Gökçe güvercin, görüntü itibari ile kaya güvercini ile benzerlik göstermektedir. Ancak onu kaya güvercininden ayıran en önemli özelliği renginin daha koyu mavi olmasıdır. Ayrıca boyu yaklaşık olarak 33 cm’dir ve göğsü koyu erguvan rengindedir. Daha çok ağaç ve kayalara yuva yapmayı sever. Hemen her türlü tane tohumu ile beslenebilen bu tür, genel olarak ülkemizin Orta Anadolu, Akdeniz ve Güneybatı Anadolu bölgelerinde görülmektedir.
Ankut Güvercini
Türkiye’de görülen güvercin ırkları arasında yer alan Ankut güvercini, dünyada “Ankhut Trumpeter” adıyla da bilinir. Kökeni Orta Asya’ya dayanan bu ırk, yerli ırklarımızdandır ve Anadolu’dan Avrupa’ya kadar dağılmıştır. Özellikle Urfa ilimizde uğurlu olduğuna inanılan ankut güvercini, iyi dem çeken bir türdür ve 40 – 45 dakika kadar dem çekebilmektedir. Bu güvercin türü genellikle tek renk olarak karşımıza çıkmaktadır. Kızıla yakın tonda renge sahiptir ve “Ala gut” olarak adlandırılan bir rengi daha bulunmaktadır. Ala gut rengindeki ankut güvercinlerinin kanatları beyaz, diğer tarafları ise kızıl-kahverengi tonlarındadır.
Ankut güvercinlerinin “kamış paça” olarak adlandırılan ve geriye doğru kıvrık paçaları vardır. Çift tepelidirler ve tepesiz olanlara ise çok nadir rastlanır. Yine gagaları biraz daha uzun, vücutları diğer güvercin cinsleri ile karşılaştırıldığında biraz daha iridir.
Kelebek Güvercin
Anadolu’ya özgü güvercin türleri arasında yer alan kelebek güvercinin göğüs kısmı diğer uçucu kuşlar gibi geniş, ayakları ise kısadır. Kuyruk yapısı ters V biçiminde, gagası orta büyüklüktedir. Ayrıca gözleri siyah ya da yeşilimsi sarı renkte olabilmektedir. Kelebek güvercinlerin ayakları her zaman paçalıdır. Renkleri ise yetiştirildiği yere göre düz ya da alacalıdır. Renklerine göre altınbaş, mavi kafa ve mavi kuyruk gibi isimler ile anılabilirler.
Türkiye’de görülen güvercin türleri yukarıda bahsettiklerimiz ile sınırlı değildir. Bunların yanı sıra ülkemizde; azman güvercin, balina güvercin, çorum çıplağı güvercini, hünkari güvercin, kumru, Trakya makaracısı ve Urfa güllüsü gibi farklı güvercin türleri de görülmektedir.
Güvercin Beslerken Bilmeniz Gerekenler konulu yazımız da ilginizi çekebilir.
