İnsan burnu bir milyondan fazla kokuyu ayırt edebilmektedir. Ancak köpekler bu konuda insanlardan çok ama çok daha iyidir. Dünyayı öncelikle koku ile yaşayan bu canlılar, insanların dikkatini dahi çekmeyen kokuları kusursuz bir şekilde ayırt edebilirler. Oldukça gelişmiş bu koku alma duyuları nedeniyle, günümüzde köpekler patlayıcı maddeleri ve uyuşturucuları ayırt etmek üzere eğitilmektedir. Yani köpeklerde koku alma duyusu insanlara göre binlerce kat daha gelişmiştir. Peki, köpeklerin koku alma duyusunu bu kadar gelişkin kılan nedir?
Köpeklerde Koku Alma Duyusu Neden İnsanlara Göre Daha Güçlüdür?
Köpeklerin burnunda farklı kokulara duyarlı yirmi milyon hücre yer alır. İnsanlarda ise bu sayı sadece beş milyondur. Yapılan araştırmalar köpeklerin yalnızca koku duyularını kullanarak diğer köpeklerin yaşını, cinsiyetini ve ruh halini algılayabildiklerini ortaya koymuştur. Yine burunlarının içerisinde yer alan epitel yüzeyin önemli bir kısmı duyum hücrelerinden yoksundur. Bu kısım, gelen havanın gerekli yerlere ulaşmasından hemen önce temizlenmesini ve nemlenmesine yardımcı olur. Üst taraf ise Bowman bezlerinden salgılanan mukus tabakası ile kaplıdır ve bu tabakada koklanan havada yer alan moleküller henüz algılanmadan ayrıştırılırlar.
Bunların yanı sıra yukarıda bahsi geçen özel yapı içerisinde köpeklerin ikinci koku organı olarak adlandırılan Jacobson organı ya da diğer adıyla Vomeronasal organ önemli bir rol oynamaktadır. Damak kemiği üzerinde bulunan bu organ burun boşluğunun hemen tabanında çift taraflı olarak yerleşmiştir. Yine organ, üst kesici dişlerin arkasında bulunan kanal ile ağız bölgesine bağlanır. Köpeklerin dillerini bu dişlerin arkasına çarptırdıklarında kokuları çok daha iyi bir şekilde algıladıkları bilinmektedir.
Köpeklerde koku alma duyusu insanların koku alma duyusu ile karşılaştırıldığında binlerce kat daha gelişkindir. Fakat bunu rakamlar ile ifade edebilmek oldukça zordur. Yine de köpeklerin beynindeki koku duyusu ile ilgili olan bölgenin insanlardan daha büyük olduğu bilinen bir gerçektir.
Köpekler Koku Alma Duyuları ile Neleri Bilebilir?
Köpekler, dünyayı algılamak için genellikle koku alma duyularını kullanırlar. Bu canlıların beyni de kokuları tanımak adına uzmanlaşmıştır ve beynin kokuları analiz etmek için ayrılan yüzdesi insanlarınkine kıyasla çok ama çok daha büyüktür. Bu anlamda insanlar pek çok önemli işin altından köpeklerin muhteşem koku alma duyusu ile kalkmaktadır. Bahsedilen işlerden bazılarını ise aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- Yerin 10 m. altında gömülü bir boru içerisinde olsa dahi gaz ve petrol sızıntılarının saptanması,
- Hayvanların yumurtlama döneminde olup olmadığının tespiti, (Bu, özellikle süt ürünlerinin üretimi için büyük önem taşır. Çünkü ineklerin doğurgan oldukları dönem oldukça kısadır)
- Uyuşturucu ve patlayıcı maddelerin saptanması,
- Doğal afet veya kaza sonucunda kurtulan kişilerin ve cesetlerin yerinin tespit edilmesi,
- Termit istilasının saptanması,
- Kaçak suçluların ve kaybolan kişilerin izinin sürülmesi,
- Kundaklama olaylarında kullanılma ihtimali olan hidrokarbonların aranması,
Köpeklerin koku alma duyuları ile tespit edebilecekleri yukarıda bahsedilenlerden ibaret değildir. Çünkü yapılan son çalışmalar koklayarak kanseri tespit edebildiklerini göstermiştir. Melanoma tipi kanserleri tespit etmek üzere eğitilen köpekler diğer yöntemler ile kıyaslandığında kanseri çok daha erken tanımlayabilmektedir.
Köpeklerin Hoşlanmadığı Kokular Nelerdir?
Köpeklerde koku alma duyusu insanlarınkine göre daha güçlü olduğu gibi sevdikleri kokular da insanlardan farklıdır. Köpeklerin hoşuna gitmeyen kokuların başında ise turunçgil kokusu gelmektedir. Turunçgil kokusu, köpekler için burun deliklerine zarar verebilecek kadar güçlüdür. Yine köpeklerin sevmediği kokulardan birisi de acı biber kokusudur. Acı biber köpeklerin solunum yollarına etki edebilir. Ayrıca burun kaşıntısına ve hapşırmaya da neden olabilir. Bunun için acı biber ile temas edildiyse köpeğe dokunmadan önce ellerin yıkanması gerekir.
Evcil dostlarımızın sevmediği kokular arasında amonyak kokusu da yer alır. Bu kokuyu duyan köpek o ortamdan uzaklaşmak ister. Ayrıca naftalin kokusu da köpekleri rahatsız eder. Naftalin oldukça zehirli bir maddedir ve köpekler tarafından yutulursa yaşamlarını yitirebilirler.
Köpeklerin hoşlanmadığı kokular arasına temizlik maddelerini eklemek de mümkündür. Bunların dışında parfüm veya kolonya kokusu gibi kokular ile alkol içeren bir çok ürüne karşı hassasiyet söz konusu olabilir. Rahatsız olmamaları için mümkün olduğunda bu ürünlerden uzak tutulmaları gerekir.
En İyi Koku Alan Köpek Irkları Hangileridir?
Köpeklerin ileri derecede gelişmiş koku alma duyuları sayesinde insanlardan çok daha farklı bir algılama sistemine sahip olduklarından yukarıda bahsetmiştik. Bununla birlikte bazı köpek ırkları bu konuda çok daha yüksek performans gösterir ve bu yetenekleri insanlar tarafından sıklıkla kullanılır. Bu ırklarından birisi de Bloodhound’tur. Bloodhound cinsi köpekler, iki hafta öncesinden kalan kokuları dahi algılayabilirler. Bu nedenle polis güçleri tarafından sıklıkla kullanılırlar.
En iyi koku alan köpek ırkları arasında Beagle da yer alır. Beagle’ların koku alma duyuları oldukça gelişkindir. İyi iz sürerler ve tavşanları bulma konusunda ise çok başarılıdırlar. Alman Çoban Köpeği ise uzun ağzı ve burun delikleri ile zayıf kokuları dahi oldukça iyi algılar. Bu nedenle de yıllardır kaçakçıları tespit etmek için kullanıldılar.
Koku alma duyusu güçlü köpek ırklarından birisi de arkadaş canlısı tavırları ile bilinen Labrador Retriever cinsi köpeklerdir. Bu köpekler, güçlü koku alma duyuları sayesinde gizli eşyaları kolaylıkla bulabilirler. Patlayıcı maddeleri ve uyuşturucuları da tespit edebilen bu köpekler, aynı zamanda arıcılar tarafından arı öldürücü bakteri bulunan kovanları bulmak için de kullanılmaktadır.
Yukarıda bahsettiklerimizin yanı sıra Golden Retriever, Bluetick Coonhound ve Basset Hounds cinsi köpekler de gelişmiş koku duyuları ile ünlü köpekler arasında yer almaktadır.
Köpeklerde Horlama Nedenleri konulu yazımızı da okumak ister misiniz?
