Brachycephalic terimi latince kısa anlamına gelen “brachy” ve baş anlamına gelen “cephalic” kelimelerinin birleşmesinden türemiş bir terimdir. Kısa yüzlü, basık yüzlü anlamına gelir. Köpeklerde brachycephalic sendrom dendiğinde akla genel olarak köpekleri etkileyen bir durum gelse de aslında hepimizin büyük bir sempati ile batığımız bazı köpek ırklarını çok daha fazla ilgilendirmektedir. Hemen hemen düz duran bir yüz, çok kısa bir burun hattı ile oldukça daralmış burun delikleri, normalden çok fazla uzamış yumuşak damak ve bazen de oldukça kısa bir nefes borusu gibi nedenlerle ortaya çıkan bir problemdir. Brachycephalic sendrom sadece köpeklerde değil kedilerde de görülebilir. Ancak köpeklerde görülme sıklığı çok daha fazladır. Brachycephalic (Brakisefalik) tanımına uyan köpek ırkları arasında,
- Pug
- Boston Terrier
- Pekingese
- Boxer
- Bulldog
- Shih-tzu
- Griffon Bruxellois
- King Charles Spaniel
- British Bulldog
- French Bulldog sayılabilir.
Köpeklerde Brachycephalic Sendrom Nedenleri
Brachycephalic köpekler, genel olarak normal bir alt çeneye ve basık bir üst çeneye sahiptirler. Bu nedenle basık suratlı ve kısa burunlu olan brachycephalic ırklarda özellikle solunum sistemi ile ilgili ciddi problemler ortaya çıkabilmektedir. Bu problemlerden en sık görüleni ve önem taşıyanı solunum güçlüğüdür. Genel olarak bu durum köpeklerde brachycephalic sendrom olarak bilinmektedir.
Daha önce de bahsettiğimiz gibi köpeklerde brachycephalic sendrom özellikle kısa burunlu köpek ırklarının pek çoğunu etkiler. Çünkü bu yapı nedeniyle üst solunum yollarında meydana gelen daralma hastalarda solunum güçlüğüne neden olmaktadır. Buna bağlı olarak da üst solunum yollarında negatif basınç artışı meydana gelir ve bu da yumuşak dokunun akut veya kronik olarak ileriye itilmesi ile sonuçlanabilir. Yumuşak dokunun büyüyerek solunum yolları için engel teşkil etmesi ise yine solunum güçlüğüne neden olarak bir kısır döngü oluşturmaktadır.
Ancak bu tür bir açıklamaya rağmen Brachycephalic sendromun patofizyolojisi tam olarak ortaya konulamamıştır. Konu ile ilgilenen araştırmacıların bir çoğu burun kanalının çok dar olmasını olayın başlangıcından sorumlu tutarken, diğer bir gurup ise köpekleri risk gruplarına göre ayırabilmek için özel bir burun anotomisi üzerinde yoğunlaşmışlardır. Fakat burun yapıları normal olan Norfolk terrier ve Norwich ırkı köpeklerde de hastalık, brachycephalic köpeklerde olduğu şekilde seyretmektedir. Bu farklı yaklaşımlar nedeniyle brachycephalic sendromun tam olarak nerede başladığını söylemek henüz güçtür.
Köpeklerde Brachiocephalic sendroma neden olan faktörler şöyle sıralanabilir,
Burun Deliği Darlığı
Brachycephalic köpeklerde kafa ve burun yapısına bağlı olarak oldukça sık olarak görülen bir nedendir. Burun deliklerinin darlığı solunum güçlüğünün de birincil nedenidir.
Yumuşak Damağın Uzaması
Brachycephalic köpeklerin üst çene yapısında normal köpeklerin tersine yumuşak dokularının yerleşimine izin verecek kadar yeterli bir alan yoktur. Bu sebeple burun boşluğu ile ağız boşluğunun birleşim yeri olan yumuşak damak zamanla geriye doğru uzar ve serbest ucu bir şekilde gırtlak bölümünde perdelemeye neden olarak horlama seslerine neden olur. Bulldog ırkı köpekler dışında hemen hemen tüm brachycephalic ırklarda görülen bir problemdir. Brachycephalic ırklarda çok fazla havlama veya harcanan efor ile ilişkili olarak nefes nefese kalma, özellikle gırtlak bölgesinde şişmeye neden olarak solunum güçlüğüne sebep olabilir.
Soluk Borusu Darlığı
Brachycephalic köpeklerin soluk borusu normal köpeklere oranla tehlikeli biçimde dar olabilir. Bu durum özellikle kısa bir nefes borusuna sahip köpeklerde sıklıkla ortaya çıkar. Bu tür bir sorun hastalarda anestezi işlemi açısından önemli bir sorun teşkil eder. Bu nedenle bu tür hastalarda her hangi bir operatif işlemden önce göğüs radyografileri çekilmeli, durumun varlığı halinde ise gerekli önlemler alınarak operasyon kararı verilmelidir.
Kalp Stresi
Üst solunum yollarındaki daralmalar brachycephalic ırklar için solunumu güç hale getirmektedir. Normal anatomik yapıya sahip bir köpek hızlı nefes aldığında dil üzerinden geçen hava çabuk bir şekilde akciğerlere ulaşabilmektedir. Havanın geçişi sırasında dil üzerindeki salya buharlaşır ve bu sırada dil üzerinde bulunan kan dolaşımı soğuyarak vücudun tamamına etki eder. Brachycephalic ırklarda ise aynı miktarda havanın yangılı ve şişmiş gırtlak yapısını aşabilmesi için çok daha fazla efor harcaması gerekmektedir. Bu ve üst solunum yollarındaki daralmalarında etkisi ile oluşan hızlı soluk alıp verme işlemi brachycephalic ırklarda, serinletici etki yaratmadığı gibi tam tersi olarak hem ısı artışına hem de kalp üzerinde strese neden olur.
İlginizi çekebilir: Köpek Malzemeleri
Köpeklerde Brachycephalic Sendrom Belirtileri
Klinik bulgular oluşan kısır döngünün oluşumuna bağlı olarak değişkendir. Bazı köpeklerde hafif belirtiler görülebilirken, bazılarında ise boğulma nedeniyle ölüm dahi meydana gelebilir. Ancak genel olarak görülebilecek semptomları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
- Özellikle sıcak ve nemli havalarda daha çok göze çarpan egzersiz intoleransı.
- Aksırma, öksürme, öğürme
- Aşırı derece de hızlı nefes alma
- Aşırı derecede gürültülü nefes (genellikle yüksek ritimli hırıltılar şeklinde )
- Artan vücut ısısı
- Nefes alabilmek için baş ve boynun ileriye doğru uzatılması
- Horlama
- Yemek yemede güçlük veya yemek yiyememe hali
- Daha da ilerlemiş vakalarda siyanoz (mukozalar ile ciltte mavi-mor renk değişimi)
Bu belirtiler dışında özellikle veteriner hekimin muayenesi ve yaptığı tetkikler sonucu ortaya konulabilecek bir takım yan belirtiler de mevcut olabilir. Örneğin gastroözofageal reflü ve kronik gastrit bunlardan ikisidir.
Köpeklerde Brachycephalic Sendrom Tedavisi
Aşırı bir belirti görülmediği sürece tedaviye yönelik bir şeyler düşünmek yerine hastanın daha rahat nefes almasına yönelik rahatlatıcı önlemler göz önüne alınmalıdır. Örneğin aşırı kilolardan kurtulmak, çok sıcak ve nemli havalarda yürüyüşlerden ve güneş altında kalmaktan kaçınmak, evdeyken olabildiğince havadar bir ortam oluşturmak gibi yaklaşımlar hasta için rahatlatıcı olabilir.
Eğer vaka oldukça ileri derecede sorunlu ise o zaman gerekli tetkikler yapılmalı ve gerekirse operatif bir yaklaşım denenmelidir. Operatif olarak yapılan işlem ise daralan burun deliklerini genişletmek ve büyüyüp ilerlemiş bir damak sorunu varsa alarak sorunu hafifletmek şeklinde olmaktadır. Ayrıca ilerlemiş vakalarda laringeal keselerde nefes alma güçlüğü yaratabildiğinden onlarında operatif olarak alınmaları gerekebilir. Bu operatif müdahaleler bazen komplikasyonlara neden olsa da tecrübeli hekimler tarafından yapıldığında genellikle sorunsuz olarak çözümlenebilmektedir.
Tedavi sonrası hastalar bir müddet rahatlasalar bile bir süre sonra sorunların tekrar etmesi mümkündür.
Köpeklerde Kulak Akıntısı ve Nedenleri konulu yazımız da ilginizi çekebilir.
