Tıpkı insanlarda olduğu gibi köpekler içinde bazı sık görülen ve ölümcül olabilen viral veya bakteriyel hastalıklara karşı koruma amaçlı aşılar geliştirilmiştir. Bu aşılar sadece yavru köpekler için değil aynı şekilde yetişkin köpekler içinde büyük öneme sahiptir. Elbette yavru bir köpek yetişkin bir köpeğe göre daha fazla risk altındadır ancak 10 yaşında yetişkin bir köpeğinde köpek gençlik hastalığına yakalanmayacağını hiç kimse garanti edemez. Yine aynı şekilde çok iyi bakılan ve bağışıklık sistemi güçlü görünen köpeklerde bazı virüs veya bakteriler karşısında tamamen savunmasız kalabilirler. Tüm bunların yanı sıra sadece aşı yapmak da yeterli olmayabilir. Çünkü uygulanacak aşıların çeşitliliği, aşıların uygulama zamanları ve uygulama aralıkları, yaşadığınız bölge veya çevre, köpeğinizin yaşı ve bazen cinsi gibi faktörlerde göz önünde tutulmalıdır. Bu nedenle köpeklerde aşı uygulamasının yanı sıra köpeklerde aşılama takvimi oluşturulup buna uyulması da aynı derecede öneme sahiptir. Bu nedenle bu yazımızda köpeklere hangi aşılar yapılır, köpek aşılama takvimi ya da programı nasıl oluşturulur, aşılama sırasında ve sonrasında nelere dikkat edilmelidir gibi bir çok sorunun yanıtını vermeye çalışacağız.
Köpeklerde Aşı Gerektiren Hastalıklar
Köpek Gençlik Hastalığı (Distemper)
Köpekler başta olmak üzere bir çok etçil türü etkileyen viral bir hastalıktır. Hızlı bir seyir izleyen hastalık, solunum, sindirim ve en önemlisi sinir sistemini etkileyerek hastada çoklu organ yetmezliklerine neden olur. Köpeklerde ki viral hastalıklar arasında ölüm oranı en yüksek olan hastalık köpek gençlik hastalığıdır. Direk olarak hastalığı tedavi edebilecek bir yöntem olmadığı için destek tedavilerle hasta dirençli tutulmaya çalışılır. Nadiren de olsa hastalıktan kurtulabilenler genellikle kalıcı sinersel etkilere maruz kalırlar. Genellikle 1 yaşına kadar olan aşısız köpeklerde görülse de en sık 3 – 4 ay civarında olanlar da görülür. Düşük olasılık da olsa 1 yaşın üzerindeki köpeklerde de görüldüğü bilinmektedir. Tek korunma yolu köpekleri aşılamaktır.
Köpek Karaciğer Hastalığı (Enfeksiyöz Canine Hepatitis)
Köpeklerde, en öncelikli olarak karaciğer başta olmak üzere sindirim, solunum ve sinir sistemini etkileyen, genellikle yüksek ateş, kanama ve pıhtılaşma bozuklukları ile belirgin olan, bulaşıcı ve oldukça ölümcül, viral bir hastalıktır.
Kanlı İshal Hastalığı (Parvoviral Enteritis)
Köpeklerde oldukça hızlı şekillenen, kusma ile başlayıp hemen arkasından çok sulu ve kötü kokulu ishalle devam eden ve dışkıda kan görülmesi nedeniyle kanlı ishal adını alan viral kökenli ve ölümcül bir hastalıktır. Yavrular arasında çok bulaşıcıdır. Hastalığın ilk başlangıç anını yakalayıp yapılan müdahaleler hayat kurtarıcı olabilir. Genellikle kusma başlangıcından itibaren ilk 4 günü atlatan hastaların hayatta kalma olasılıkları çok daha yüksektir. Hastalıktan korunabilmek için köpekleri aşılamak şarttır.
Leptospirosiz
Hızlı bir şekilde gelişebilse de genellikle kronik seyirli olan bu hastalık, hemoglobinuri (idrarda kan görülmesi olarak özetlenebilir), kanlı ishale, sarılığa ve böbrek bozukluğuna neden olabilen yüksek oranda bulaşıcı karakterli ve bakteriyel kökenli bir hastalıktır. Zamanında teşhis ve tedavi için harekete geçilmemesi halinde hasta için ölümcül olabilir.
Parainfluenza (Kennel Cough)
Bir çok köpeğin bir arada bulunduğu kapalı mahallerde ortaya çıktığı için barınak hastalığı veya köpek nezlesi olarak da bilinen bakteriyel veya viral kökenli üst solunum yolları hastalığıdır. Başlangıçta kuru ve inatçı bir öksürükle ortaya çıkan hastalık hemen arkasından burun akıntısı ve aksırıkla bir ileri evreye geçer. Yetişkin köpekler hastalıktan aşırı etkilenmese de yavru ve bakımsız köpekler için bazen ölümcül olabilir. Hastalık çok ileri evrede ise antibiyotik ve vitamin tedavisi ile engellenmeye çalışılmalıdır. Tedavi sonucu hasta iyileşse de inatçı ve kuru öksürük bir süre daha devam edebilir.
Lyme Disease (Lyme Hastalığı)
Kenelerle taşınan ve zoonoz karakterli bir hastalık olan lyme bakteriyel kökenlidir. Hastalığa maruz kalan köpekler yüksek ateş, yemek yememe, çevreye karşı ilgisizlik, bacaklarda değişken bir topallık, farklı noktalardaki lenf bezlerinde büyüme gibi belirtiler gösterir. Belirtileri dikkate almama durumunda hastalık daha da ilerleyerek sinirsel semptomlar göstermeye başlayabilir. Hastalığın ilk evresinde yapılacak bir erken teşhis, sorunun çözümü için önemli bir şans verir. Antibiyotik ve destek tedavileri hastalığı atlatmada yardımcı olabilir. Gecikilmiş vakalar da tedavi hem daha zor olur hem de yakın veya uzak gelecekte nüksler ortaya çıkabilir.
Coronavirus (Corona Virüs)
Köpeklerde sindirim sisteminde sorunlara yol açan bu virüs aynı zamanda solunum yolu enfeksiyonlarına da neden olabilir. Kusma ve ishal ile birlikte doğal olarak iştahsızlık ve halsizlik belirgin bulgulardır. Yetişkin köpekler hastalığı kolay atlatsa da iyi izlenmeyen yavru köpekler için tehlikeli olabilir. Hasta olabildiğince destek tedavi ile rahatlatılmaya çalışılır. Düzenli ve ilgili bir bakımla bir kaç gün içinde iyileşme sağlanır.
Rabies (Kuduz)
Zoonoz karakterli ve ölümcül bir viral hastalıktır. Bulaşma enfekte ve virüsü yayma evresinde ki bir hayvanın ısırığı ile bulaşır. Virüs beyne ulaştıktan sonra salya ile dışarı atılmaya başladığında çevreye bulaştırma da başlar. Hastada evrelere göre değişse de genellikle salya, su korkusu, huzursuzluk, sanrılar ve son evreye doğru felçler şekillenir. Enfekte hayvan tarafından ısırılma halinde hemen tedaviye başlanmalıdır. Gecikme durumunda ölüm kaçınılmazdır. Köpeklerde aşı uygulaması hastalıktan korunmak için tek yöntemdir.
Yapılması Gereken Köpek Aşıları
Köpek aşıları yukarıda sayılan hastalıklardan korunmak için belirli bir aşı programı dahilinde uygulanan aşılardır. Köpeğin bulunduğu bölgeye ve yaşına göre değişse de genel olarak uygulanan köpek aşıları aşağıdaki gibidir.
Karma Aşılar
Karma aşılar DHPPI, DHPPI+L, DP, CPV/CV gibi değişik formlarda, isimlerde ve içeriklerde hazırlanmış aşılardır. Aşılarda kullanılan harfler köpeğinize uygulanacak aşıda bulunan ve bağışık kılınan hastalıkları temsil eder. Genel olarak bu hastalıklar özellikle yavru köpekler için riskli olan hastalıklardır. Yavru köpeğinizin sağlık durumuna, yaşına ve bulunduğu bölgeye göre bu köpek aşılarından en uygun olanı belirli bir aşı takvimi çerçevesinde veteriner hekiminiz tarafından uygulanacaktır.
Bir köpeğin tek seferde birkaç hastalığa karşı bağışık kılınması, genellikle uygulanan elverişli bir yöntemdir. Birden fazla hastalığa karşı bağışıklık oluşturacak madde içeren aşı bir kaç doz olarak kullanıldığında tatmin edici düzeyde bir bağışıklık oluşturabilir. Karma aşılar, Gençlik hastalığı, Hepatit, Parainfluenza, Parvovirus, Coronavirus gibi viral ve Leptospirosis gibi bakteriyel kökenli hastalıklara karşı koruma sağlayacaktır. Bu hastalıkların çoğu yavru bir köpek için ölümcül olabilse de yerinde ve düzenli bir aşı programı ile kolaylıkla engellenebilirler.
Kuduz Aşısı (Rabies)
Bir zamanlar tüm dünya için bir tehdit olan kuduz hastalığı düzenli olarak uygulanan aşılama programları ile artık yok denecek kadar azalmıştır. Daha önce de belirtttiğimiz gibi kuduz hastalığına karşı uygulanacak bir tedavi yoktur ve korunmak için tek yol aşılama yapılmasıdır. Yavru köpeklerde aşı 3 aylık olduğunda uygulanır ve her yıl tekrarlanmalıdır.
Bronchicine Aşısı
Bu aşı köpek boğmacası ya da barınak hastalığı olarak adlandırılan Kennel cough hastalığına karşı uygulanır. Aşının türüne, markasına ve uygulama şekline göre değişse de genel olarak ilk aşılama yavru 6 veya 8 haftalıkken yapılır. İlk bağışıklık için en az iki tekrar yapılmalı sonraki süreçte aşı yılda bir kez tekrarlanmalıdır.
Corona Aşısı
Özellikle yavru köpeklerde ishal, kusma ve iştahsızlık bulguları ile seyreden hastalığa karşı uygulanır. İlk bağışıklık oluşturma için en az 2 tekrar önerilir. Sonraki süreçte yılda 1 kez aşılama yeterlidir.
Lyme Aşısı
Keneler yolu ile bulaşan bu hastalıktan korunabilmek için aşı uygulaması şarttır. Elbette bunun yanı sıra dış parazit mücadelesine de önem vermek ve ayrıca Lyme için geliştirilmiş yeni nesil ilaçları da kullanmak önemlidir. Yavru köpeklerde aşılama 9 haftalık civarı yapılabilir ve ilk aşılamadan sonraki 2 – 3 hafta içinde ikinci tekrar yapıldığında etkin bir bağışıklık oluşturulmuş olur. Aşı her sene tekrarlanmalıdır.
Kist Aşısı
Çoğu zaman kist aşısı olarak bilinse de bu uygulama aslında bir antiparaziter uygulamadır. Burada ki amaç iç parazitlerden kaynaklanan problemlerin engellenmesine ve ortadan kaldırılmasına yöneliktir. Kancalı kurtlar veya şeritler iç parazitlere örnek olarak gösterilebilir. Bu uygulamayı sadece hayvan sağlığı açısından görmemelisiniz. Aksine özellikle insan sağlığı açısından da çok önemlidir. 3 aylık periyotlar halinde uygulanması korunma için genellikle yeterlidir. Parazitin yoğun olduğu bölgelerde daha sık aralıklarla uygulanmasında herhangi bir sakınca yoktur.
Yavru Köpeklerde Aşılama Ne Zaman Yapılmalı
Genellikle yavru köpeklerde ilk aşılar 6 veya 8 hafta civarında başlar. Elbette bu konuda ki son karar veteriner hekime aittir. Çünkü köpeğin sağlık durumu, gelişme düzeyi, bölgede görülen hastalık çeşitliliği ve yoğunluğu, ne zaman alındığı gibi etkenlere bağlı olarak aşı başlangıç süresi farklılık gösterebilir. Daha önce de bahsettiğimiz gibi sırf 6 haftalık oldu diye parazit tedavisi yapılmamış bir köpeğe aşı yapmak doğru değildir. Ya da evinize yeni gelmiş bir yavru köpek bulunduğu ortama adapte olmadan veya kısa bir süre de olsa karantina süresi sayılabilecek süreyi geçirmeden aşıya başlamak doğru bir davranış olmayabilir.
İlginizi çekebilir: Köpek Tasmaları
Diğer taraftan şu aşı şu gün yapılır gibi bir zamanlama yapmak da her zaman mümkün olmayabilir. Aşı takviminin uygulanışı sırasında olası hastalıklar veya beklenmeyen ve öngörülemeyen durumlarda aşı programının değişmesine neden olabilir. Bu gibi nedenlerle veteriner hekiminiz mümkün olan en kısa sürede aşıları tamamlamak için gerekli çabayı gösterecektir. Ancak bilgi olması açısından genel bir köpek aşı takvimi nasıl olmalı sorusunun cevabı şu şekilde verilebilir.
Genel bir Yavru Köpek Aşı Takvimi
6 ve 7. Hafta (İç ve dış parazit kontrol ve tedavisi)
8. Hafta (Karma Aşı)
9. Hafta (Bronşin Aşısı – Köpek nezlesi)
10. Hafta (Corona Aşısı)
11. Hafta (Karma Aşı)
12. Hafta (Bronşin Aşısı – Köpek Nezlesi)
13. Hafta (Kuduz Aşısı)
14. Hafta (Corona Aşısı)
Bu aşı takvimi çok genel bir takvim olup daha önce saydığımız bir çok etkene göre değişiklik gösterebilir. Ayrıca yukarıdaki aşı takvimi ülkemiz için en zorunlu olan aşılara istinaden düzenlenmiştir. Örneğin Lyme aşısı da uygulanması gereken aşılardan birisidir ancak hastalık bölgelere göre değişiklik gösterebildiği ve hasta sahipleri tarafından da tam olarak bilinmediği için tereddütler ile karşılaşılmakta ve aşı takvimlerinde her zaman yer bulamamaktadır.
Yine aşı programında bulunmayan ama özellikle çok nemli ve sıcak bölgelerde yaşayan köpekler için neredeyse zorunlu sayılabilecek bir diğer aşı olan mantar aşısıdır. Oysa böyle bölgelerde yaşayan köpeklere yavru iken iki tekrar ve sonraki her yıl tekrarlanması şeklinde aşı takviminde yer almalıdır.
Köpeklerde Aşılama Öncesi Dikkat Edilecek Konular
- Köpek aşıları sadece sağlıklı ve iyi durumdaki köpeklere uygulanmalıdır.
- İç ve dış parazit tedavisi yapılmayan köpeklere aşı uygulaması yapılmamalıdır.
- Aşılanacak köpeğin vücut ısısı normal (38 – 39.5 °C) değerler içinde olmalıdır.
- Aşılanacak köpeklere bir kaç gün öncesine kadar kortizon türü ilaçlar uygulanmamış olmalıdır.
- Süregelen bir tedavi sırasında aşı yapılmamalıdır.
- Hamile köpeklere aşı uygulanmasından kaçınılmalıdır.
- Kızgınlık döneminde olan köpeklerin aşıları ertelenmelidir.
- Aşılamadan 2 gün önce ve 2 gün sonrasında yıkama yapılması tavsiye edilmez.
Yavru Köpeklerde Aşılama Öncesi Özellikle Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Aşılamaya başlama zamanını belirlemek önemli bir noktadır. Son bir kaç yıl içinde daha erken uygulanabilen bazı aşılar geliştirilmiş olsa da genellikle aşı başlama zamanı olarak 6 haftalık oldukları zamanı öneriyoruz. Daha erken dönemlerde başlanan aşılar anneden alınan antikor seviyeleri nedeniyle yetersiz kalabilirler.
- Yavru köpekler stres oluşturacak etkenlerden uzak tutulmalıdır. Eve yeni gelen yavru köpekler hem ortama alışması için hemde bir hastalık varsa ortaya çıkması ihtimaline karşı bir kaç gün bekletilmelidir. Bekleme süresince iyi bir bakım ve beslenme imkanı sağlanmalıdır.
- Yavru köpekler ilk aşılama öncesi mutlaka parazit varlığı yönünden incelenmelidir. Eğer inceleme sonucu parazite rastlanırsa önce parazitler temizlenmelidir.
- Yavru köpekler aşı takvimi tamamlanıncaya kadar geçen süre içerisinde çevreden izole edilmeli aşılar bitene kadar dışarıda gezdirilmemelidir.
- Yavru köpekler aşıları bitene kadar yıkanmamalıdır. Bu dönemde eğer gerekiyorsa kuru köpek şampuanı kullanılabilir.
- Yavru köpeğinizi aşıları bittikten bir hafta sonra dışarı çıkarmaya başlayabilirsiniz.
İlginizi çekebilir: Köpek yatakları ve minderleri
Köpeklerde Aşılama Sonrası Dikkat Edilecek Konular
- Aşı günü ile sonraki 2 gün yıkama yapılmamalıdır.
- Yavru köpek aşıları uygulanır uygulanmaz hemen bağışıklık oluşturmazlar. Bunun için belirli bir süre geçmesi gerekir ki bu süre an az bir hafta kadardır. Bu açıdan özellikle yavru köpekler aşı yapıldı rahatlığı ile hemen sokağa çıkarılmamalıdır. Aşı uygulaması sonrasında veteriner hekiminizin tavsiyelerine uymanız köpeğinizin faydasına olacaktır.
- Aşıların uygulandığı günlerde yavru köpeklerde hafif bir ateş yükselmesi görmek normal kabul edilmelidir.
- Bazen aşıların uygulandığı yerdeki deri altında şişlik oluşabilir. Bunun nedeni yapılan aşının vücut tarafından emilememesi ve yapıldığı yerde birikip kalması ile ilgilidir. Bunlar genellikle kalıcı değildir. Şiş bölgeye hafif bir masaj yaparsanız şişkinliğin daha çabuk düzelmesini sağlarsınız.
- Bazı yavru köpeklerde aşılara karşı aşırı duyarlılık reaksiyonları gelişebilir. Bunun nedeni vücudun aşıya karşı bir reaksiyon geliştirmesi ve tepki göstermesidir. Genellikle hemen aşı yapıldıktan sonra ortaya çıkar. Genellikle yüzde veya gözlerin etrafında şişme görülür. Çok korkulacak bir durum olmasa da durumu hemen veteriner hekiminize bildirerek fikrini alınız.
Köpekler Ağlar mı? Nedenleri konulu yazımızda ilginizi çekebilir.
