Kedilerinin sağlığı konusunda özenli olan hayvan sahiplerinin en merak ettiği konulardan birisi de kedilerde kan tahlili ne zaman yapılır? sorusu olmuştur. Kan tahlilleri hem kedi hem de köpekler için büyük önem taşır ve bunun zamanlaması da veteriner hekim kararına bağlıdır. Ancak genel anlamda kedi ve köpekler için her yıl en az bir kez kan tahlili de içeren bir check-up yapılması uzmanlar tarafından tavsiye edilmektedir. Yapılacak kan tahlilleri kedilerin yaşamsal fonksiyonlarının düzenli bir şekilde işleyip işlemediğini belirlemek açısından oldukça önemlidir.
Kedilerde Kan Tahlili Nedir? Ne Tür Bilgiler Sağlar?
Kan tahlili kavramı, kanın kimyasal olarak incelenmesini ve kan hücrelerinin sayımını kapsar. Elbette bunların dışında pek çok özel kan testi olsa da bunlar spesifik durumlara yönelik testler olup bugünkü konumuzun dışında kalan tahlil yöntemleridir.
Kan Tahlili (Biyokimya);
Bu kan tahlili çeşidinde kullanılan yöntem kanın kimyasallar yardımı ile ölçümlenmesidir. Daha çok karaciğer, böbrek, pankreas, kalp veya kas gibi organların durumu hakkında bilgi toplamak için yapılır. Ayrıca hastanın elektrolit seviyeleri, enfeksiyonun olup olmadığı veya endokrin sistemin durumu da kan tahlili sonucu belirlenebilir. Bu işlemler hastanın damarlarından alınan kanın, hiç bir işlemden geçirmeden direk olarak veya santrifüjden geçirildikten sonra ortaya çıkan şeffaf sıvıyı kullanarak makine yardımı ile işleme tabi tutulması ve çıkan sonuçların değerlendirilmesi ile yapılır.
Bu amaçla kullanılan bir çok farklı cihaz vardır. Geçmişte pek yaygın olmayan ve genellikle laboratuvarlarda bulunan bu cihazlar artık pek çok veteriner hekimin kliniğinde de bulunmaktadır. Bu sayede çok daha hızlı bir şekilde hastanın kanına bakılarak kan değerleri okunabilmektedir. Ortaya çıkan kan tahlil sonuçları konusunda uzman bir veteriner hekim tarafından değerlendirilmelidir. Bu son derece önemlidir çünkü kan sonuçlarını yanlış değerlendirmek sadece yanlış tedaviye sebep olmakla kalmaz gerçek hastalığın gözden kaçmasına ve zaman kaybına da neden olabilir.
Tam Kan Sayımı (Hemogram);
Bu yöntem kediden alınan kanın içerisindeki kan hücrelerinin bir makine yardımı ile sayılmasını içerir. Daha çok bakteriyel veya virüs kökenli enfeksiyonlar, kansızlık, vücudun susuz kalması, alerjik reaksiyonlar, parazitlere bağlı problemler veya kanın pıhtılaşması ile ilgili sorunların tespitinde kullanılır.
Bu yöntemde en önemli detay alınan kanın pıhtılaşmasına izin vermeyecek düzenlemeler yapmak ve hızlı davranmaktır. Kan çok hızlı bir şekilde pıhtılaşma eğiliminde olduğundan mutlaka pıhtılaşma engelleyici madde içeren bir tüp yardımı ile alınır. Sonrasında kan sayım yapılacak makineye konularak sonuçların çıkması beklenir. Elde edilen kan sayım sonuçlarının doğru değerlendirilmesi çok önemlidir ve iyi bir tecrübe ve bilgi birikimi gerektirir.
İlginizi çekebilir: Kedi ürünleri
Kedilerde kan tahlili için kullanılan her iki yöntemde de sonuçların güvenilir olması için kanın alım şekli, kanın işlenmesi, saklanması ve kullanılacak cihazların kalibrasyonu gibi bir çok teknik detaya özen gösterilmelidir. Aksi taktirde yanlış kan değerleri alınması kaçınılmazdır. Diğer taraftan kan alınacak kedinin aç veya tok oluşu, kan tahlili öncesi stres durumu veya efor harcama gibi durumlarda tahlil sonuçlarını etkileyen faktörler arasındadır.
Kedilerde Kan Tahlili Ne Zaman Yapılır?
Kedilerde kan tahlilinin zamanına veteriner hekiminiz karar verir. Ancak genel olarak söylemek gerekirse;
- Hastalıklar,
- Zehirlenmeler,
- Yaralanmalar,
- Metabolik sorunlar,
- Cerrahi müdahaleler,
- Bazı ilaçların kullanımından önce (Ağızdan alınacak mantar ilaçları veya kemoterapi ilaçları gibi),
- Anestezi gerektiren diş temizliklerinden önce kan tahlili yapmak gereklidir.
Bazı durumlarda biyokimyasal kan tahlili tek başına yeterli olabilirken bazen de sadece hemogram sonuca ulaşmak için yeterli olabilir. Ama ciddi sağlık sorunlarında her ikisinin birden kullanılması, izlenecek yolu belirlemek açısından önemlidir.
Kedilerde kan testine karar verirken kedinin yaşına, genel durumuna, hastalığına, hastalığın seyrine, lokasyona ve eldeki tıbbi imkanlara göre karar verilir. Bazen hiç bir şüpheli bir durum söz konusu değilken bile genel durum hakkında bilgi sahibi olmak için de kan tahlili yapılabilir. Kan testini de içeren bir check-up uygulaması buna en güzel örneklerden birisidir.
Kedilerin Kan Tahlilinde Nelere Bakılır?
Biyokimyasal kan tahlilinde hastalığın türüne ve kedinin durumuna uygun olarak bakılacak parametreler seçilebilirken, tam kan sayımı yani hemogram da bakılan parametreler genellikle sabittir.
Kan tahlili parametreleri kullanılan makinenin kapasitesi ve özellikleri ile sınırlı olsa da kedilerin kan tahlilinde bakılan parametreler genellikle şu şekildedir;
- Albümin (ALB)
- Alkalin fosfataz (ALKP)
- Alanin aminotransferaz (ALT)
- Amilaz (AMYL)
- Aspartat aminotransferaz (AST)
- Kan üre nitrojeni (BUN)
- Kreatinin (CREA)
- Creatin Kinaz (CK)
- Kalsiyum (Ca)
- Kolesterol (CHOL)
- Klorür (Cl)
- Kortizol (CORT)
- Gama glutamil transferaz (GGT)
- Globulin (GLOB)
- Glikoz (GLU)
- Lipaz (LIP)
- Fosfor (PHOS)
- Direct bilirubin (DBIL)
- Total bilirubin (TBIL)
- Total protein (TP)
- Tiroksin (T4)
- Sodyum (Na)
- Potasyum (K)
- Klorür (Cl)
- Amonyak (NH3)
Hemogram parametreleri kullanılan cihaza göre değişiklik gösterse genel olarak şu parametrelerden oluşur.
- Lökosit (WBC)
- Eritrosit (RBC)
- Hemoglobin (HGB)
- Hematokrit (HCT)
- Ortalama Eritrosit Hacmi (MCV)
- Ortalama Hemoglobin Miktarı (MCH)
- Ortalama Hemoglobin Konsantrasyonu (MCHC)
- Ortalama Eritrosit Dağılım Genişliği (RDV)
- Trombosit (PLT)
- Ortalama Trombosit Hacmi (MPV)
- Trombosit Dağılım Genişliği (PDW)
- Lenfosit Yüzdesi (LYMPH%)
- Monosit Yüzdesi (MON%)
- Granülosit Yüzdesi (GRAN%)
Bu parametreler genellikle kliniklerde kullanılan cihazların bakabildiği parametrelerdir. Bunların dışında ihtiyaç duyulan parametreler için laboratuvarlardan yardım alınabilmektedir.
Kedilerden Kan Alma
Bazen kedilerden kan almak, köpeklerden kan almak kadar kolay olmayabilir. Çünkü kediler hoşlanmadıkları şeylere karşı daha agresif tavır sergileyebilirler ve zorla sabit tutulmaları çok zor olabilir. Stres altındaki kedilerde stresin geçmesini ve rahatlamasını beklemek gerekebilir. Bunun işe yaramadığı durumlarda üzerine bir havlu örterek etrafını görmesini engelleyerek veya sağlam bir eldivenle sabitleyerek kan alınmaya çalışılabilir. Bazı kediler tutulmaktan hoşlanmazlar ama hafif okşamalarla, zor kullanmadan kan almak mümkün olabilir. Her ne olursa olsun bir kedi aşırı tepki gösteriyorsa kesinlikle gereğinden fazla üzerine yüklenmemeli ve uzun süre sabitlemek için bastırmamalısınız. Aksi taktirde aşırı heyecan ve stres kedinizin ani ölümüne yol açabilir. Böyle kedilerde kan almak çok zorunluysa bir sakinleştirici kullanarak bunu yapabilirsiniz.
Kedilerde kan alma öncesi belirli bir açlık süresi gerekiyor olabilir. Bu durumda veteriner hekiminiz size ne kadar süre aç kalması gerektiğini söyleyecektir.
Kedilerden tahlil amaçlı kan almak için ilk tercih edilen yer ayak damarlarıdır. Öncelikle ön ayaklardan kan almaya çalışılmalı olmazsa arka ayaklar denenmelidir. Eğer ayaklardan kan almak mümkün olmazsa boyun damarları son çare olarak denenmelidir. Boyun damarlarından kan almak bir çok veteriner hekim tarafından tercih edilmeyen bir yöntem olsa da zorunlu durumlarda uygulanması gerekebilir.
Kan alımı öncesi yapılabiliyorsa kan alınacak yer daha iyi bir görüş sağlamak ve hijyen için tıraşlanabilir veya tüyler kısaltılabilir. Bölge alkol yardımı ile temizlenir. Bu sırada dirsek kısmından bir turnike konularak damarların daha belirgin hale gelmesi sağlanabilir. Kedilerin kan damarlarının ince oluşu da göz önüne alınarak uygun bir iğne yardımı ile damara girilerek damlatma usulü ile bir tüpe alınabilir. Uygun damar yapısına sahip kedilerde damlatma yöntemi yerine enjektöre çekme yöntemi de kullanılabilir.
İşlem sırasında mümkün olduğu kadar hızlı olmalı ve eğer özellikle hemogram yapılacaksa işlem sırasında kanın pıhtılaşmasına izin verilmemelidir. Kan bir laboratuvara gönderilecekse saklama koşullarına dikkat etmeli ve uygun kan tüpleri kullanılmalıdır.
Kedilerde Kan Tahlili Sonuçları Nasıl Okunur?
Kedilerde kan tahlil sonuçlarını değerlendirme işlemi veteriner hekim tarafından yapılmalıdır. Çünkü kan sonuçlarını değerlendirme de bir çok kriter söz konusudur. Öncelikle bilgi ve tecrübe sonrasında ise kedide hastalık nedeni ile görülen semptomları ve kedinin o anki durumunu değerlendirebilmekte gerekir. Yani hastanın durumuna bakarak tüm olasılıkları değerlendirmek ve bu olasılıkları doğrulayabilecek kan tahlil sonuçları ile teşhise gidebilmek önemlidir.
Örneğin kedinin kan tahlili sonucunda glikoz seviyesini yüksek bularak şeker hastası tespitinde bulunmak doğru bir yaklaşım değildir. Çünkü stres altındaki bir kedi kan alım sırasında biraz da mücadele ettiyse, oluşan stres nedeni ile şeker seviyesinin çok yükselmesi normaldir ve bir kaç saat içinde normale döner.
Bir başka örnek olarak ise üre seviyesi yükselmiş bir kedinin kreatin seviyesi yükselmemişse bunu bir böbrek yetmezliği olarak değerlendirmeden önce diğer farklı seçenekleri de göz önünde tutmak gerekir.
Ya da bir kaç gün önce şiddetli kanama sorunu ile boğuşmuş bir kedinin tahlil sonucunda kırmızı kan hücrelerinin düşük olması onun anemi sorunu yaşadığı anlamına gelmez. Evet belki sonuçta anemi demek mümkün olabilir ancak bu bir hastalık sonucu veya genetik nedenlerle oluşmuş bir kansızlık durumu değildir.
Bu gibi durumların dışında ayrıca kan tahlil cihazlarının doğru kalibrasyonu da büyük önem taşıdığından hastanın genel durumu ile eşleşmeyen sonuçlarda şüpheci olmak faydalı olabilir. Bu gibi nedenlerle sonuçların değerlendirilmesinin veteriner hekim tarafından yapılması önemlidir.
Kan tahlil cihazlarından çıkan veya veteriner hekimlerin verdikleri kan tahlili sonuç raporları hem normal değerleri hem de ölçüm sonuçlarını birlikte göstermektedir. Ancak buradaki normal değerler ölçüm yapılan makinenin referans aldığı normal değerlerdir. Bu normal değerler ise makinelere göre değişiklik gösterdiğinden değerlendirme sırasında dikkate alınması gereken önemli bir kriterdir. Bu nedenle hasta sahiplerinin bir makineden alınan sonuçları farklı makinelerin normal sonuçları ile değerlendirmeleri hataya neden olabilir.
Kısacası kedilerde kan değerlerine bakarak hastalık teşhisi koymak çoğu zaman doğru bir yaklaşım değildir. Alınan kan tahlili sonuçlarının hastanın hastalığı ve durumu ile birlikte değerlendirilmesi ve teşhis ve tedavinin bu doğrultuda düzenlenmesi profesyonel bir yaklaşım şeklidir.
Köpek veya kedilerde kan tahlil fiyatları kullanılan makine ve kitlerine, bulunulan bölgeye ve hastalığın tespiti için ihtiyaç duyulan kan tahlil parametrelerinin sayısına göre değişiklik gösterir. Yani 5 parametre içeren kan tahlili ile 10 parametre kullanılan kan tahlili aynı fiyat değildir. Günümüz koşullarında kan tahlil fiyatları zaman zaman yüksek fiyatlara mal olsa da doğru düşünülmüş ve uygulanmış kan tahlilleri kesinlikle zorunlu ve hayat kurtarıcıdır.
Dilerseniz Kedilerde Kanlı İdrar konulu yazımızı da okuyabilirsiniz.
