Anavatanı Türkiye olan Kangal köpeği adını Sivas ilinin Kangal ilçesinden almıştır. Yüzlerce yıllık geçmişi olan bu ırk, bölgede koyun çobanı olarak yetiştirilmiş, büyük boyutlu bir iş köpeğidir. “Kangal Shepherd Dog” yani Kangal çoban köpeği olarak adlandırılan saf köpek ırklarından biridir. Kangal köpeği tarihiyle ilgili kesin ve detaylı bir bilgi yoktur. Bazı kaynaklara göre kökeninin 12.yy’la kadar uzandığı ve Anadolu çoban köpekleri ailesinden olduğu düşünülen bu ırkın, Asurlardan kalan sanat eserlerinde tasvir edilen mastiff ile ilişkili olduğu görüşü de yaygındır. Yapılan çalışmalar Kangal bölgesinde izole edilmiş olan bu ırk köpeklerin benzer yanları olsa da Karabaş’tan farklı bir ırk olduğu bilinmektedir.
Türkiyenin milli hazinesi olan Kangal ırkı köpeklerin dünya çapında tanınması ilk kez Amerikalı David ve Judith Nelson tarafından hazırlanan “Avrupa ve Kuzey Amerika köpek litaratürü”nde yer alması sonrasında olmuştur. İlk kez 1965 yılında İngiltere’ye götürülmüş ve Karabaş olarak adlandırılmıştır. Daha sonra Anadolu’dan getirilen başka bir çoban köpeği, Anadolu çoban köpeği ile Kangal köpeğinin tamamen farklı bir tür olduğunun kabul edilmesine neden olmuştur. Amerika’ya ise Türkiye’de yaşayan köpek türlerini inceleyen David Nelson tarafından 1985 yılında götürülmüştür. Daha sonra Amerika Kangal köpek kulübü kurulmuş ve Irk Amerika’da tanıtılmıştır.
Kangal Köpeği henüz AKC (Amerikan Kennel Club) tarafından tanınmamıştır. Ancak sığır ve koyun koruma görevinde Amerika’da da oldukça popüler olan kangallar tercih edilmektedir. 2012 yılında sadece İngiltere Kennel Club tarafından Pastoral köpek grubunun bir parçası olarak tanınmıştır. ABD’de Kangal Köpek kulübü ve United Kennel Kulübü tarafından saf ırk olarak tanınmış ve kabul edilmiştir. 2012 yılında Avustralya’da Avustralya Ulusal Köpek Kulübü Kangal’ı Anadolu Çoban Köpeği ile aynı ırk olarak tanımıştır.
Kangal Köpeğinin Fiziksel Özellikleri
Erkekleri 50 – 66 kg, dişileri ise 41 – 54 kg olabilen büyük ırk köpekler arasındadır. Bir kangalın omuz yüksekliği erkeklerde 86 cm dişilerde ise 79 cm olabilmektedir. Oldukça kaslı, iri bir gövdesi olan kangalların başı da oldukça büyüktür. Ağız ve burun küt bir şekle sahiptir. Genellikle ağız ve burun siyah renktedir ancak açık kahve veya bronzda olabilir. Çenesi çok güçlüdür ve tam tabiri ile “tuttuğunu koparır” demek mümkündür. Geniş ve kafanın iki yanında sarkık duran kulakları üçgen şekilli, uçları yuvarlak ve siyah renklidir. Kulaklarda burun gibi açık kahve olabilmektedir.
Gövdeyi kaplayan tüyleri orta uzunlukta, oldukça sık, kaba ve çift tabakalıdır. Bu da onları tüm kötü hava koşullarına karşı dayanıklı kılar. Tüyleri açık bej, sarı, gri ve beyaz renge kadar değişen renklerde olabilmektedir.
Irkın en karakteristik fiziksel özelliği sırtına doğru iç içe kıvrılmış kuyruğudur.
Kangal Köpeğinin Karakteri
Kangal çoban köpekleri, sadakati ve cesareti ile ün salmıştır. Amerikan Kennel Club’a (AKC) göre akıllı, özverili, duyarlı ve her türlü ortama kolay adapte olabilen köpekler olarak tanımlanan Kangal, önsezileri oldukça güçlü ve zeki bir köpektir. Kangallar sakin ve nazik karakterlidir. Kadın ve çocuklara karşı uysal bir tavrı olan bu ırk köpekler kötü niyetli yabancıları kolaylıkla ayırt edebilir ve onlara karşı oldukça tehlikeli olabilir. Birlikte yetiştirildiğinde diğer ev hayvanları ile çok iyi anlaşır, koruyucu ve naziktir. Sevgi dolu bir köpek olan kangallar ailesine tapan ve insanları seven bir köpektir. İyi sosyalleşmiş bir kangal kesinlikle insanlara karşı saldırgan değildir. Ancak özellikle geceleri davetsiz misafirlere karşı agresif davranabilir.
Sahibine aşırı bağlıdır, onu her türlü tehlikeye karşı canı pahasına korur. Bir kurt ile başa çıkabilecek kadar zeki ve güçlüdür. Bir ayıya dahi kafa tutabilir. Kangal çoban köpeğinin cesareti ve gücü “Kurt boğan” köpek olarak dünya literatürlerine geçmiştir.
Koruma içgüdüsü çok yüksek olan kangallar çok iyi bir bekçi ve mükemmel bir sürü koruyucusudur. Tüm dünyada ün salmış olan kangalların bu özelliği genetiktir. Anne ve babasının yanında sürü güderek işini kolayca öğrenir. Başka ırk bir köpeğin bir Kangal kadar iyi bir şekilde sürü gütme işini eğitim ile öğrenebilmesi neredeyse imkansızdır. Vahşi hayvanlara karşı öncelikle caydırıcı bir tavır sergiler ancak gerekirse saldırmaktan kaçınmaz.
Kangal Köpeklerinin Bakımı
Genel olarak bakımı kolay bir köpektir. Bu ırk çok fazla tüy döker ve ev içerisinde bakabileceğiniz bir köpek değildir. Koşup oynayabileceği geniş bir alana ihtiyaç duyar. Çobanlarla birlikte kurt, tilki, çakal ve ayı gibi yırtıcı hayvanlara karşı sürüyü koruyan iş köpeğidir. Kötü hava koşullarına dayanıklı köpeklerdir. Dışarıda olmaya alışık olan bu ırk köpekler bahçede bir köpek kulübesinde kolayca yaşayabilir. Ancak sürekli oyalanacağı bir işi olmaz ise sıkılabilir ve kazma, çiğneme, havlama gibi kötü alışkanlıklar edinebilir.
Kangal köpeği insanlarla iyi geçinse de özellikle geceleri kendi sınırları içerisine giren yabancılara karşı saldırgan davranışlar sergileyebilir.
Yıl boyunca sürekli tüy döker ancak ilk bahar ve sonbaharda tüy dökümü daha da artar. Dışarıda olduğu ve sürüye çobanlık yaptığı sürece fırçalanması gerekmez ancak arka bahçede yaşayan bir kangal düzenli olarak köpek fırçası ve tarağı ile fırçalanmalı ve tırnakları düzenli kesilmelidir. Kangal için furminatör köpek tarağı veya uygun bir köpek fırçası seçerek haftada bir kez 5 dakikalık fırçalamalar yeterli olacaktır. Irkın tıraş ihtiyacı yoktur ancak banyo yaptırılmalıdır. Soğuk havaları seven kangalların yaz aylarında tüyleri daha fazla dökülür. Bu nedenle ılık su ile yaptırılacak banyolar rahatlatıcı olacağı gibi ölü tüylerden kurtulmasına da yardımcı olur. Kışın daha seyrek yıkanmalı ve ihtiyaç halinde kuru köpek şampuanı kullanılmalıdır.
Kangallar çok enerjik köpekler değildir ama dayanıklıdır, arazide koştururken veya sürü güderken saatlerce yorulmadan çalışabilir. Ancak bahçede yaşayan bir kangalın düzenli yürüyüş yapmaya ihtiyacı vardır. Günlük olarak 45 – 60 dakika gezdirilmesi gerekir. Yürüyüşlerini mutlaka tasma ile yaptırmaya dikkat edilmelidir.
Kangal Köpeği Eğitilebilir mi?
Zeki ve öğrenme yetileri çok güçlü olduğundan çok kolay eğitilebilirler. Ancak kangal köpeğini eğitmek, diğer köpek ırklarını eğitmekten daha farklıdır. İçgüdüsel olarak sürü gütme yeteneğiyle doğarlar, bekçilik yeteneği alışılagelmiş bir bekçi köpeğinden farklıdır, içgüdülerine göre hareket ettikleri için komut veya itaat eğitimlerine cevap vermeyebilir. Bağımsız ve inatçı olabilecekleri için erken yaşlardan itibaren eğitime başlanmalıdır. Bir kangal sahibi olacak kişinin, mutlaka onun lideri olduğunu da öğretebilmesi gerekir.
Kangal yavruları, eğitimli yetişkin Kangal köpeklerini izleyerek ve taklit ederek nasıl davranacaklarını öğrenirler. Bu köpekler bir sürünün koruması için kolayca eğitilirler, doğal rolleri olan bu işi öğrenmeleri için çok az eğitim gerekir. Kangal köpekleri sürü gütmenin yanı sıra arazinin sınırlarında devriye gezmek için de kolayca eğitilebilir.
Sosyal bir köpek ırkıdır, eğer bir kangalı sürü gütmek için değil de refakatçi olarak almayı planlıyorsanız, mutlaka itaat eğitimi verilmelidir. Köpek ödülü kullanarak yapılacak pozitif eğitim ile başarılı olunabilir. Daima tasma ile eğitim verilmelidir. Önce daha kısa ve yakın tutularak, daha sonra ise köpek sevk kayışı ile daha uzak tutularak eğitim verilmelidir. Her ihtimale karşı bir kangalı başka köpeklerin olmadığı bir alanda eğitmeniz daha sağlıklı olacaktır.
Yavru kangalın erken sosyalleştirilmesi ve eğitime erken başlanması önemlidir. Bunun yanı sıra eğitiminde sıkı bir lider olması ve tutarlı davranılması önemlidir. Yavruların çiğneme ve kemirme eğilimi olduğundan özellikle yavru dönemlerinde kemirebileceği press kemik gibi dayanıklı bir köpek kemiği veya sağlam bir kauçuk köpek oyuncağı bulundurulması faydalı olacaktır.
Kangal Köpeği Beslenmesi
Oldukça iri bir ırk olan kangalların normal seviyede mama ihtiyacı vardır. Obur bir köpek değildir. Yetişkin ve çalışan bir kangalın günlük olarak vücut ağırlığının her bir kg’ı için 30 kaloriye ihtiyacı vardır. Günlük enerji ihtiyacını karşılayabilecek iri taneleri olan bir büyük ırk köpek maması veya dev ırk (Giant Dog) köpek maması ile beslenmesi gerekir. Yaş köpek mamasını da severek tüketirler. Bu nedenle kuru köpek maması bir miktar köpek konservesi ile karıştırarak verildiğinde keyifle yiyecektir.
Kangal için bir kuru mama seçerken yavru, yetişkin ve yaşlı dönemine uygun bir kuru köpek maması seçmeye dikkat etmelisiniz. Çünkü büyüyen bir yavru kangalın ihtiyaçları ile yaşlı kangal köpeğinin ihtiyaçları aynı değildir. Ayrıca çalışan köpekler için, özel formüle edilmiş enerji seviyeleri yüksek kuru mamalardan birisi de tercih edilebilir.
Kangal Üreme Bilgileri
Kangal köpekleri bir defada ortalama 4 ile 6 yavru doğurabilir olsa da bazen bu sayı 10 yavruya kadar çıkabilmektedir. Kangallar kan asaletine çok sadıktır. Bu özellik Kangal köpeklerinin ırk vasıflarını korumuş ve saf kalmalarını sağlamıştır. Doğada serbest iken başka bir köpek ırkı ile çiftleşmezler. Genellikle anne-babadan doğan kardeşlerin de birbirleriyle çiftleşmedikleri tespit edilmiştir. Kangal’lar bu üstün özelliklerinden dolayı ırk vasıflarını korumuş ve saf kalmayı başarmışlardır.
Dev ırk grubundan iş köpeği olarak tanımlanan kangalların yavrularının gelişimi yavaştır. Bir yavru 2 yaşına kadar gelişimini sürdürmektedir. Tam olarak olgunlaşması 2,5 – 3 yaşından sonra olmaktadır.
Sivas bölgesinde izole edilmesi ve kontrollü üreme çalışmaları ırkın saflığının korunmasını sağlamıştır. 2003 yılında şehir dışına çıkarılması konusunda tedbirler alınmış ve 2005 yılında yapılan bir yasal düzenleme ile Van kedisi, Ankara kedisi, Artvin engerek yılanı ve yaban koyunu gibi, bu köpeğinin de yurt dışına çıkartılması yasaklanmıştır. Yurt dışına çıkarılabilmesi için Tarım bakanlığınca özel izin verilmesi gerekmektedir.
Kangal Köpeklerinin Saflığı Nasıl Anlaşılır
Bu ırk sıklıkla Akbaş, Karabaş (Anadolu Çoban Köpeği) ve Kars ırkı köpekler ile karıştırılmaktadır. Aynı aileden olan bu köpeklerin birbirleri ile ortak pek çok özelliği bulunduğundan karıştırılması çok kolaydır. Ancak uzman kişiler bu ırkların farklarını kolaylıkla anlayabilir. Kangal yavrusu alırken bu farkları bilmeniz, saf bir köpek seçmenize yardımcı olabilir. Saf bir kangalın ayırıcı özellikleri şöyledir;
- Kangalların kuyruğu daima sırtına doğru, iç içe geçmiş halkalar şeklinde kıvrıktır.
- Kangallarda gövdeyi kaplayan tüyler lekesizdir. Tüylerinde parça veya benek tarzında lekeler olmaz, ancak tüyleri kırçıllı olabilir.
- Kangalın bacaklarında, diz üzerinde çizgi şeklinde lekeler olması saf olmadığının ve bir melezlemenin söz konusu olduğunun göstergesidir.
- Arka ayaklarında 5. tırnağın olması ırkın saflığının göstergesi olarak kabul edilmektedir.
İyi bir yavru kangal alabilmek ve yavru kangal fiyatları hakkında bilgi sahibi olmak için mutlaka araştırma yapmanızı ve ırkın saflığı konusunda bilgi edinmenizi tavsiye ederiz.
Kangal Irkı köpeklerin Yatkın Olduğu Genetik Hastalıklar
Dayanıklı ve güçlü bir ırk olan Kangal cinsi köpekler 12 – 15 yıl yaşayan sağlıklı köpeklerdir. Irkın genetik olarak yatkınlık gösterdiği, doğmasal bir hastalığı yoktur.
Kangal cinsi köpekler, tüm büyük ırk köpeklerde olduğu gibi kalça çıkığı sorunu yaşayabilir. Ayrıca bening tümörler ve entropion yani göz kapağının içe kıvrılması sorunu da tüm köpek ırkları gibi kangalların yaşayabileceği sorunlar arasındadır.
Kangallar vahşi yırtıcılar ile karşı karşıya geleceğinden her yıl düzenli olarak kuduz aşışının yapılması büyük önem taşımaktadır. Kangal bakımında önem taşıyan diğer bir konuda kene ve pire gibi dış parazitlere karşı korunmasıdır. Bu amaçla Veteriner hekiminiz tarafından uygulanabilen veya sizin uygulayabileceğiniz pire kene damlasını mutlaka düzenli olarak kullanmalısınız.
Tüm dünyada tanınan ve en iyi koruyucu köpek listesinin ilk sıralarında bulunan kangal köpeğine sahip olmak istiyorsanız Sivas Valiliğine bağlı Kangal yetiştirme merkezine baş vurarak bir yavru kangal sahibi olabilirsiniz.
Chow Chow (Çin Aslanı) Cinsi Köpeklerin Özellikleri konulu yazımızda ilginizi çekebilir.
