Dalmaçyalı köpek ırkının tarihi oldukça eskiye dayanmaktadır. Anavatanı tam olarak belli olmayan bu köpek adını Adriyatik denizinde kıyısı bulunan Dalmaçya bölgesinden almıştır. Yüzyıllar boyunca dünyanın çeşitli bölgelerinde görülen bu cinsin atalarının bazı Pointer türleri ve benekli Danua olduğu düşünülmektedir. Göçebe roman kabileleri ile birlikte seyahat eden bu köpekler uzun tarihleri boyunca pek çok işte görevlendirilmiş ve bulunduğu ülkeye göre farklı alanlarda uzmanlaşmış zeki köpeklerdir. Örneğin Dalmaçya’da bekçilik ve çobanlık yapan bu köpekler, Amerika da itfaiye köpeği ve bekçi olarak kullanılmıştır. Dalmaçyalı köpeği ayrıca iyi bir sirk köpeği olarak da tanınmıştır.
Bazı kaynaklar ırkın kökeninin İngiltere olduğunu düşünmekte ve bu şekilde kabul etmektedir. Özellikle 1700’lü yıllarda İngiltere’de av için kullanılan “Bengal Pointer “ köpeğine çok benzeyen bu cins, yaygın olarak 1800’ü yıllarda at arabalarının yanında atları ve arabaları korumak için kullanılmıştır. Bölgede popüler ve yaygın olmasının yanı sıra günümüz Dalmaçyalıların İngiltere de geliştirilmiş olması nedeniyle de anavatanı olarak kabul edilmiştir.
101 Dalmaçyalı filmi ile ülkemizde ve tüm dünyada popülerlik kazanan bu sevimli köpekler, itfaiyecilerin maskotu olarak da çok ünlüdür. Başlangıçta itfaiye istasyonlarında fare kovalamak için tutulan bu yetenekli köpek zamanla, bekçilik, koruyuculuk içinde görevlendirilmiş ve vazgeçilmez itfaiye elemanı olmayı başarmıştır.
Dalmaçyalı Köpek Irkı ve Fiziksel Özellikleri
Orta boy bir köpek olan Dalmaçyalı köpeğin erkekleri dişilerinden daha büyük ve daha ağırdır. Erkekleri 18-32 kg ağırlığında ve 58-64 cm yüksekliğinde olurken, dişileri 16-32 kg ağırlığında, 56-61 cm yüksekliğindedir. Sağlam duruşlu, güçlü, kaslı ama bir o kadar da zarif görünümlüdür.
Kafası fazla büyük değildir, kulakları uca doğru sivrilen üçgen şekillidir ve aşağı doğru kıvrık durur. Oldukça anlamlı ve zeki bir ifade ile bakan yuvarlak gözleri, kahve veya mavi renktedir. Bazen çift göz rengi de olabilmektedir.
Beyaz üzerine benekli tüyleri ile eşsiz güzelliğe sahip olan bu köpekler beneksiz olarak doğar ve benekleri 2-3 hafta sonra belirginleşmeye başlar. Benekleri siyah veya kahverengi (ciğer rengi) olabilir. Burun ucu rengi daima benek rengi ile aynıdır. Örneğin eğer benekleri siyahsa burun ucu da siyah olur. Benekler yaklaşık 2-3 cm büyüklüğünde ve yuvarlak şekillidir. Bacaklardaki beneklerin boyutları gövdeye oranla biraz daha küçük olur.
Dalmaçyalı Köpeğin Karakteri
Dalmaçyalı köpeği çok enerjik, aktif ve eğlenceli bir köpektir. Oyuncu ve aktif olduğu için köpek dünyasının palyaçoları olarak adlandırılmış olan bu köpekler, ailesine çok bağlı ve duygusal bir ırktır. İnsanlar ile birlikte olmayı, özellikle de sahibiyle birlikte olmayı seven bu köpek yalnızlıktan hiç hoşlanmaz. Bu nedenle evde yalnız bırakılabilecek veya bahçe içerisinde bir kulübede bakılabilecek bir köpek değildir. Aksi taktirde kolayca depresyona girecek kadar hassas ruhludur.
Tüm gün sahibinin yanında olmaktan ve onunla birlikte tüm aktivitelerin bir parçası olmaktan keyif alır. Çok iyi bir arkadaş ve iyi bir aile köpeği olan Dalmaçyalı cinsi köpeğin tecrübeli bir sahibe ihtiyacı vardır. Aksi halde kısa sürede liderliği ele geçirebilecek bir karaktere sahip olan bu köpeğin sürekli fiziksel ve zihinsel olarak meşgul edilmesi gerekir.
Dalmaçyalı köpek ırkı çocuklar ile iyi anlaşır. Ancak fazla enerjik ve dikkatsiz olduğundan çok küçük çocuklar ile yalnız bırakılmamalıdır. Dalmaçya cinsi köpeklerin evcil hayvanlar, özellikle de atlar ile arası çok iyidir. Buna karşın kemirgenler ve yabancı köpekler ile iyi geçinemezler.
Genel olarak arkadaş canlısı bir köpektir ancak koruma iç güdüsü yüksek olduğundan yabancılara karşı agresif davranabilir. Erken yaşlarda sosyalleşip iyi eğitilmez ise saldırgan olabilirler.
Zeki ve cesur bir köpek olan Dalmaçyalı kolay eğitilebilir ve iyi bekçilik yapar. Aynı zamanda çok iyi bir hafızası olan bu köpek yapılan kötü bir davranışı kesinlikle unutmaz. Bu nedenle eğitiminde çok dikkatli olunmalı, kesinlikle pozitif yöntemler ile eğitilmelidir. İnatçı bir karaktere sahip olan Dalmaçya köpeklerini eğitirken cezalardan veya onu kızdıracak davranışlardan kaçınılmalıdır. Sert emirler almaktan hoşlanmaz, bu nedenle de genellikle komutları yerine getirmez. Ancak sevecen bir şekilde verilen komutlara ve ödüle itiraz etmez.
Dalmaçyalı Köpek Irkının Bakımı
Kısa, sık ve tek tabakalı tüy yapısı olan Dalmaçyalı köpek ırkı çok fazla tüy döker. Bu nedenle günlük olarak fırçalanması gerekir. Eğer bir dalmaçyalı almaya karar verdiyseniz ilk almanız gereken bir koltuk kılıfı ve tüy toplama rulosu olmalıdır. O kadar fazla tüy döker ki bu ölü tüyler üzerinden alınmadığı takdirde tüylerin mat görünmesine neden olur. Tüy bakımı için özellikle statik elektrik sağlayarak rahatça ölü tüylerin toplanmasını sağlayan kauçuk tüy toplama eldiveni işinizi kolaylaştıracaktır. Bunun yanı sıra kıl fırça kullanarak ölü tüyleri kolay temizleyebilirsiniz. Fırçaladıktan sonra kadife eldiven veya bez yardımı ile tüylerini silerseniz daha iyi parlamasını sağlayabilirsiniz. Dalmaçyalı köpekler çok tüy dökmesine rağmen derisi yağlı olmadığı için kötü kokmaz.
İlginizi çekebilir: Köpek Fırça ve Tarakları
Irkın kulak bakımına da özen gösterilmelidir. Aşağı doğru sarkık yapısı olduğundan bakteri ve mantar üremelerinin önüne geçebilmek için kulakların kuru ve temiz tutulması çok önemlidir.
Dalmaçyalı bahçede bakılabilecek bir köpek değildir. Ancak enerjik bir köpek olduğundan egzersiz ihtiyacı yüksektir ve rahatça koşabileceği bir alana ihtiyaç duyar. Uzun yürüyüşleri sever ama kesinlikle kontrolsüz bir alanda serbest bırakılmamalı ve köpek tasması olmadan dolaştırılmamalıdır. Günde en az iki kez ve her seferinde 30-40 dakika olmak kaydı ile egzersiz yaptırmak ideal olacaktır.
Oyuncu olan bu köpek için mutlaka dayanıklı kauçuk köpek oyuncakları ve puzzle şeklinde zihnini meşgul edebilecek zeka oyuncakları bulundurmalısınız. Yalnız kalmayı sevmediği için onu oyalayacak ve kendini yalnız hissetmeyeceği interaktif oyuncaklar ideal olacaktır. Bunun yanı sıra frizbi köpek oyuncakları ve fırlatılan toplar ile oynamaktan da çok keyif alır. Eğer onunla birlikte oynama imkanınız yok ise top fırlatma oyuncağı alarak iyi bir egzersiz yaptırabilirsiniz.
Yüzmeyi çok sever ancak derisi alerjilere yatkındır. Bu nedenle deniz veya havuz keyfinden sonra mutlaka tatlı su ile yıkanmalıdır.
Titiz bir köpektir kaldığı ortamın temiz olmasını ister. Kirli bir mama kabından yemek yemeyi veya su içmeyi reddedebilir.
Dalmaçyalı Köpeğin Yavru Bakımında Nelere Dikkat Edilmeli?
Dalmaçya cinsi köpekler bir defada çok sayıda yavru doğuran bir ırktır. 12 ve üzeri sayıda yavru doğurabilen bu ırk geç ergenliğe ulaşır bu nedenle 2 yaşından önce çiftleştirilmesi pek tavsiye edilmemektedir. Ayrıca çiftleştirmelerde akrabalık ilişkisi olmayan dişi ve erkeklerin çiftleştirilmesine dikkat edilmelidir. Genetik sağırlık sorununun önlenebilmesi için bu konuya özellikle dikkat edilmelidir. Bunun yanı sıra çiftleştirilmede benek rengine de dikkat edilmelidir. Dişi ve erkeğin kahverengi lekesi varsa doğan yavrular mutlaka kahve renkli lekeler ile doğar. Siyah lekeli bir yavru için ise yine siyah anne ve baba olmalıdır.
Bulunduğu ortam konusunda yetişkinler kadar yavruların bakımında da titiz davranılmalıdır. Yavrular 2 aylık olana kadar başka evcil hayvanlardan ayrı olarak, sevgi ve ilgi ile sosyalleştirilmelidir.
Genetik olarak osteokondrit dissekans hastalığına yatkınlık gösterdiği için yavrulara aşırı egzersiz yaptırmaktan sakınılmalıdır. Ayrıca yavruların beslenmesine dikkat edilmeli ve ekstra kalsiyum takviyesinden sakınılmalıdır. Yavruların kilosu kontrol atında tutulmalı ve aşırı kilolu olmaları önlenmelidir. Kuru köpek maması yiyebilecek hale gelen yavruların, orta ırk yavru köpek maması ile değil büyük ırk yavru köpek maması ile beslenmesi tavsiye edilmektedir.
İlginizi çekebilir: Köpek Maması
Yavruların eğitimine 8 haftadan itibaren başlanabilir. Zeki bir köpek olduğundan öğrenmesi kolaydır. Mizacında inatçılık olduğu unutulmamalı ve eğitiminde geç kalınmamalıdır. Aksi halde baş edilmesi zor olabilir. 8-10 haftadan itibaren sosyalleştirilmesi ve eğitime başlanması yavruların dışa dönük olması ve kontrol edilebilmesi için ideal olacaktır.
Dalmaçyalı Köpek Cinsinin Beslenmesinde Neye Dikkat Edilmeli?
Bu ırkın üriner sistem sorunlarına karşı özel bir yatkınlığı söz konusudur. Sık sık idrar taşı sorunu yaşayabilir. Bu nedenle beslenmesine çok dikkat edilmelidir. Kesinlikle protein bakımından yüksek değerlere sahip bir köpek mamasından kaçınılmalıdır. Ayrıca bol bol su içmesi sağlanmalıdır.
Bu ırk her ne kadar enerjik ve aktif bir köpek olsa da kilo almaya oldukça meyillidir. Özellikle yavru dönemlerinde çok hızlı bir şekilde kilo alabilirler. Bu nedenle formda ve uygun kiloda tutulması önemlidir.
Dalmaçyalı Köpek Irkının Sağlık Sorunları
Sağlam ve dayanıklı bir köpek olan Dalmaçya cinsi köpekler ortalama 12-14 yıl yaşayabilir. Ancak bu ırkın genetik olarak yatkınlık gösterdiği sağlık sorunları da söz konusudur.
Sağırlık
Dalmaçyalı köpeklerin sık yaşadığı genetik bir sorundur. Yavruların ortalama % 8-10 kadarı sağır doğabilir. Ayrıca yaklaşık % 20 lik bir kısmı ise kısmi sağır olarak doğabilir ve bu yavrularda işitme kaybı zamanla daha da artabilir. Dalmaçyalı köpek ırkında meydana gelen doğmasal sağırlık tedavi edilebilen bir sağırlık şekli değildir. Bu tür sağırlık poligenik olarak atalardan miras alınan bir gen olduğundan sağır doğan yavruların kısırlaştırarak üretilmesi engellenmeli ve sağırlık oranının azaltılmasına çalışılmalıdır.
İdrar Taşı Sorunu
Ürolitiazis, bu ırkın sık yaşadığı diğer bir sorundur. Dalmaçya köpeğinin ürik asit metabolizması diğer köpeklere göre farklıdır. Hiperürikozüri olarak adlandırılan kalıtsal bir durum ve buna bağlı taş oluşumu söz konusudur. Taşlar genellikle idrar kesesinde oluşmakla birlikte böbreklerde de oluşabilir. Özellikle erkek köpeklerde kanalda tıkanmaya ve ciddi sorunlara neden olabileceğinden erken tespit edilmesi ve koruyucu önlemler alınması çok önemlidir. Protein bakımından düşük değerli bir mama verilmeli, bol su içirilmeli ve sık sık idrar yapabilmesi için dışarı çıkarılmalıdır. Bunun yanı sıra rutin yapılan röntgen ve ultrason muayeneleri ile oluşan taşlar erkenden tespit edilebilir.
Alerji
Dalmaçyalı cinsi köpekler bazı alerjenlere karşı diğer köpeklere oranla daha fazla hassastır. Polen, toz, küf veya benzer bir nedenle alerji şekillenebilir. Alerjilerde ilk belirti deride görülür ve atopi olarak adlandırılır. Özellikle ayaklarda, karın altında, kulaklarda ve derinin kıvrımlı yerlerinde kızarıklık ve kaşıntı söz konusudur. Eğer köpeğiniz patilerini yalıyor, yüzünü ovuşturmaya çalışıyor veya bir yerlere sürtünerek kendini rahatlatmaya çalışıyorsa bir veteriner hekimden yardım alınmalıdır. Atopi ilaç tedavisi ve uygun bir diyet ile kontrol altına alınabilir.
Deri Problemleri
Bu ırk bazı deri problemlerine yatkınlık gösterirler. Özellikle bir akar olan demodex’in neden olduğu uyuz (demodikoz) en sık karşılaşılan sorunlardan biridir. Tüy dökülmesi ilk görülen belirtidir. Dökülen tüyler nedeniyle yamalı bir görünüm söz konusudur. Bu alanlarda kuru bir deri, küçük kırmızı ve siyah noktalar, kızarıklık görülebilir. Kaşıntı en sık görülen belirtilerden birisi olmasına rağmen bazı hastalarda kaşıntı görünmeyebilir. İlerleyen durumlarda deride kalınlaşmalar şekillenebilir. İlk belirtilerden olan bölgesel tüy dökülmesi ve kızarıklık gördüğünüzde hemen veteriner hekiminize danışmalısınız.
Ayrıca Dalmaçyalı köpeklerde yine kalıtsal bir sorun olan sabese adenitis olarak adlandırılan, yağ bezlerinin irinli yangısı da görülebilir. Ancak bu durum oldukça nadirdir. Kuru ve pullu bir deri ve tüy dökülmesi ile kendini belli eder. Lezyonlar genellikle baş, ense ve sırt bölgesinde görülür. Tüy dökülen bölgeler koyu renkli bir görünüm alır.
Göz problemleri
Bu ırk glokom ve katarakt gibi göz problemlerine yatkınlık gösterir. Glokomun erken tespiti önemlidir. Göz sinirlerinde hasar söz konusudur ve ilerleyen durumlarda körlüğe sebep olabilen glokomun neden olduğu hasar giderilemez. Yapılan tedaviler hastalığın ilerlemesini ve yeni hasarlar oluşmasını önlemek için yapılır. İlk belirtileri gözlerde sulanma ve kızarıklıktır. Ağrı da vardır ama bunu sizin tespit etmeniz pek mümkün değildir. İlerleyen durumlarda gözün şişkin görünmesi de spesifik bir belirtidir.
Katarakt genellikle ileri yaşlarda şekillenir ve uzun vadede körlüğe neden olur. Bu nedenle düzenli göz muayeneleri ile tespit edilerek ilerlemesi yavaşlatılmaya çalışılmalıdır. Bunun yanı sıra cerrahi olarak da katarakt tedavi edilebilir.
Bu ırkın genetik olarak yatkın olduğu diğer bir göz sorunu da entropion’ dur. Bu göz kapağının içe dönmesidir. İçe dönen kirpikler korneayı çizer. Kızarıklık, sulanma ve iltihaplanmaya neden olur. İlerleyen durumlarda körlüğe neden olabileceğinden mutlaka tedavi edilmelidir. Entropion tedavisi cerrahi olarak yapılır.
Gırtlak Felci
Laringeal paraliz olarak adlandırılan bu hastalıkta yutak bölgesinde felç ve buna bağlı sarkma şekillenerek sonum yolunda tıkanıklığa sebep olması söz konusudur. Egzersiz veya koşmak gibi efor gerektiren bir eylem sonrasında artan hırıltılı bir solunum ilk dikkat çeken belirtidir. Özellikle sıcak ve nemli havalarda artan bir solunum güçlüğü söz konusudur. İlerlemiş vakalarda aniden yere çökme ve nefes almada zorluk şiddetlidir. Cerrahi olarak müdahale edilebileceği gibi erken tespit edildiğinde ilaç tedavilerine de olumlu yanıt verir.
İdiopatik Epilepsi
Epilepsi bu ırkın sık yaşadığı kalıtsal bir hastalıktır. Nedeni tam olarak belirlenemeyen bu hastalık 6 aylıktan itibaren görülebilir. Nöbetler kasılmalar şeklindedir ve zamanla sıklığı ve şiddeti artabilir. Hastanın nöbet sırasında kendine zarar vermemesi için dikkat edilmelidir. Özellikle diline ve ağzına müdahale ederken bilinci yerinde olmadığından ısırabileceği unutulmamalıdır.
Karaciğer Bozukluğu
Dalmaçyalı köpek cinsi, bakır hepotopati olarak bilinen bir karaciğer bozukluğuna karşı yatkınlık gösterir. Karaciğerde toksik bakır birikimi söz konusudur. Genellikle 2 yaşından sonra görülen bu hastalığın ilk bulguları göz, diş eti ve deride oluşan sarılığın göze çarpmasıdır.
Kalp Hastalığı
Dalmaçyalı köpekler dilate kardiyomiyopati olarak bilinen kalp hastalığına karşı yatkınlık gösterir. Kalbin genişlemesi ve kalp kasının incelmesi söz konusu olduğundan kalp yeterli miktarda ve hızda kan pompalayamaz. Bu sorun ilerledikçe hastada belirgin bir halsizlik gözlemlenir. Nefes alış verişte yavaşlamanın yanı sıra öksürük gibi belirtiler görülebilir ve bayılmalar da gözlemlenebilir. Bu kalp rahatsızlığı genellikle 1 yaş üzeri olan köpeklerde görülür.
Diş Problemleri
Genel olarak tüm köpeklerin büyük çoğunluğu diş sorunu yaşar. Ancak diş problemlerinin Dalmaçyalılar da yaşanma olasılığı daha yüksektir. Dişlerde tartar oluşumu oldukça fazladır ve bu nedenle düzenli olarak dişlerin temizlenmesi gerekir. Diş taşı oluşumuna karşı köpek diş fırçası ve köpeklere özel üretilmiş bir diş macunu kullanılmalıdır. Yeterli sıklıkla temizlenmeyen dişlerde hızla tartar birikir ve bunlar zamanla diş etlerinde enfeksiyona yol açar. Tedavi edilmez ise kalp, böbrek, karaciğer ve eklemleri de etkileyebilir. Diş taşı ve enfeksiyonların yanı sıra oligodonti olarak adlandırılan eksik diş ve buna bağlı dişlerin yanlış dizilimi sorunu da görülebilir.
Obezite
Çok enerjik ve hareketli olan bu ırk şaşırtıcı bir şekilde kilo almaya meyillidir. Dikkat edilmez ise kolayca obez olabilir. Bu durum eklem ve sırt problemlerine, sindirim sistemi bozukluklarına ve hatta kalp hastalıklarına da neden olabileceğinden dikkat edilmelidir.
Eklem Hastalıkları
Özellikle yavru dalmaçyalı köpeğinde eklemlerde kıkırdağın kemiğe düzgün yapışmaması ile karakterize olan osteokondrit dissekans hastalığına karşı bir yatkınlık söz konusudur. Bu nedenle büyüme döneminde yavrunun beslenmesine dikkat edilmeli ve aşırı kilo almamasına özen gösterilmelidir.
Dalmaçyalı cinsi köpeklerin tüm bu hastalık ve sağlık sorunlarına karşı yatkınlığı söz konusu olsa da bu sorunların tüm Dalmaçyalılarda görüleceği anlamına gelmemektedir. Genel olarak bu ırk sağlıklı, enerjik ve aktif köpeklerdendir. Köpeğinizde oluşan değişimleri iyi gözlemlediğiniz sürece onu sağlıklı tutmak oldukça kolay olacaktır.
Tüysüz Köpek Cinsleri ve Özellikleri konulu yazımız da ilginizi çekebilir.
