Chihuahua köpek ırkı türkçe Şivava olarak telaffuz edilen ve Çivava olarak da bilinen ve dünyanın en küçük köpek ırklarından biridir. Anavatanı Meksikadır. Adını Meksikanın Chihuahua eyaletinden alan ve Amerikanın en eski köpek ırklarından olan bu ırkın geçmişi hakkında iki farklı teoriye inanılmaktadır.
Chihuahua ırkı köpeklerin kökeni ile ilgili ilk teoriye göre; Chihuahua Orta ve Güney Amerika bölgesinde “Techichi” olarak bilinen yerli bir köpekten gelmekteydi. Bölgede eski bir medeniyet olan ve MS 9. yüzyılda yaşayan Tolteclere ait kalıntılarda Chihuahua’ya benzeyen bir köpeği tasvir eden Toltec oymaları bulunmuştur. Bu oymalarda bulunan Techichi adı verilen köpekler Chihuahua’ya benzer şekilde büyük kulaklı ve yuvarlak kafalı köpeklerdi. Toltec medeniyetinde bu köpeğin ne için yetiştirildiğine dair bir bilgi bulunmamakla birlikte varlıkları tam olarak belgelerle belirlenmiştir. Daha sonra Toltec’ler Aztekler tarafından fethedildiğinde, Techichi denilen bu köpekler de Aztek toplumuna dahil edilmiştir. Bu köpeklerin çoğu tapınaklarda yaşıyor ve Aztek ritüellerinde kullanılıyordu. Aztekler, Techichi adı verilen bu köpeklerin geleceği görme, hastaları iyileştirme ve ölülerin ruhlarını yeraltı dünyasına güvenle götürmek gibi mistik güçlere sahip olduğuna inanıyorlardı. Ancak İspanyollar 1500’lerin sonunda Aztekleri fethettikten sonra “Techichi” köpeklerinin akıbeti belirsizliğe bürünmüştür.
İkinci teoriye göre, İspanyol tüccarlar tarafından Çin’den küçük tüysüz köpekler Meksika’ya getirilmiş ve daha sonra küçük yerli köpeklerle çiftleştirilmesiyle Chihuahualar doğmuştur. Hangi teorinin doğru olduğu kesinlikle belirlenememiştir. Bu nedenle de bu ırkın tam olarak nereden köken aldığı bilinmemektedir.
Chihuahua ırkı, 1850’lerde adını verdiği Meksikanın Chihuahua eyaletinde keşfedilmiştir. Meksikayı ziyaret eden Amerikalı’ların eve dönerken birlikte götürdükleri bu küçük köpekler 1890 dan itibaren Amerika da tanınmaya başlamıştır. İlk kez 1904 yılında Chihuahua, Amerikan Kennel Club’a kayıt edilmiştir. Bu köpek cinsinin popülaritesi, dans kralı ve Latin müzik grubu yöneticisi Xavier Cugat’ın 1930-1940 yılları arasında tüm turnelerinde yanında taşıması ile artmıştır. 1960 yılından sonra Amerikan Kennel Club tarafından kaydedilen en popüler ırklar listesinde bulunmaktadır.
Chihuahua Köpek Irkının Fiziksel Özellikleri
Elma biçiminde yuvarlak ve kubbeli kafası, profilden bakıldığında 90 derecelik açı oluşturan çıkıntılı burnu ve büyük kulakları Chihuahua ırkının en karakteristik fiziksel özelliğidir. Ayrıca bu ırkın karakteristik bir özelliği de yavru dönemlerinde kafasında bulunan ve “molera”adı verilen deliktir. Molera, bebeklerde bulunan bıngıldağın karşılığıdır. Bu delik, yavru yaklaşık olarak 6 – 7 aylık olduğunda kapanır.
Vücudu ile kıyaslandığında büyük sayılabilecek bir başı olan Şivavaların gözleri oldukça büyük, yuvarlak şekilli ve dışa doğru çıkıntılıdır. Göz rengi genellikle koyu renkte olmakla birlikte sarımsı göz rengi de görülebilmektedir.
Toy ırklar grubundan olan Chihuahua’ların dişi ve erkekleri genellikle aynı boylardadır. Irkın yetişkin ağırlığı 1 ile 3 kg arasında olabilmektedir. Bazıları bir insanın avucuna sığacak kadar küçük olan Şivavaların vücut uzunluğu neredeyse yerden yüksekliği ile eşittir. Yandan bakıldığında kare gibi görünen bir vücut şekli vardır. Dişilerde biraz daha uzun bir gövde olabilmektedir. Kuyruğunu genellikle yukarıda ve kıvrık şekilde tutar.
Chihuahua Irkı Köpeklerin Karakteri
Uzmanlar tarafından en iyi bekçi köpekleri sıralamasında ilk onda yer alan bu cesur köpeğin karakteri değişiklik gösterebilir. Bazıları sürekli havlayan şımarık köpekler olarak tanımlanırken, bazıları sakin ve itaatkar bir eşlik köpeği olarak tanımlanmaktadır.
Chihuahua kendisinden kat kat büyük köpeklere kafa tutabilir ve asla geri adım atmaz. Bu yüzden dışarıda serbest gezmesine izin vermemelisiniz.
Küçük bir vücutta büyük bir kişiliği olan, eğlenceli, sevgi dolu ve hareketli bir köpektir. Sahibine yakın olmaktan hoşlanır. Her yere kolayca sığabildiği için kolayca taşınabilir. Ev içerisinde her yerde sahibini takip etmekten ve sahibinin yüzünü yalamaktan keyif alır. Tek bir kişiye bağlanma eğilimi olan Chihuahua kıskançlık yapabilir ve şımartıldığı zaman talepleri artabilir. Eğer şımarmasına izin verirseniz hayatınızı yönetebileceğini unutmamalısınız ve temel kuralları eve geldiği ilk günden belirlemelisiniz.
Yabancılara karşı daima temkinlidir. Bu da onu iyi bir bekçi yapar. Irkın bu karakteri göz önünde bulundurulmalı ve 2 aydan itibaren iken farklı kişilerle bir araya getirilerek, insanlarla tanıştırılmalı ve sosyalleştirilmelidir. Aksi halde ileri dönemlerde eve ziyaretçi kabul etmekte zorlanabilirsiniz.
Çocuklarla iyi geçinir ancak 8 yaş ve altı çocuklu aileler için uygun değildir. Çok küçük boyutları nedeniyle oyuncak sanılarak çekiştirilmesi halinde ısırabilir. Bu nedenle 12 yaş ve altı çocuklar ile yalnız bırakılmamalıdır.
Cesur ve meraklı olan şivava ev dışında kontrolsüz olarak yalnız bırakılmamalıdır. Geçebileceği bir boşluk bulduğunda keşif için geziye çıkabileceği gibi kendinden büyük köpeklere kafa tutabilir ve kesinlikle geri adım atmaz. Bu nedenle tasmasız sokağa çıkarılmamalıdır. Yürüyüşlerde kontrolünü sağlayabileceğiniz otomatik köpek gezdirme tasmaları kullanmanız faydalı olacaktır.
Çok küçükken başka köpeklerle bir araya getirilirse anlaşabilir fakat genel olarak kendi ırkı ile çok daha iyi anlaşır.
Chihuahua Köpek Irkının Eğitimi
Erken yaştan başlayan eğitimler ve iyi bir sosyalleşme ile itaat eden ve sahibine bağlı bir ırk olabilir. Zeki ve çok uyanık olan şivava bağımsızlığına düşkün karakteri nedeniyle istenilen bir şeyi yapmakta direnebilir ve sevimliliğini kullanarak kolayca sahibini kandırabilir. Bu nedenle bu ırkın eğitiminde biraz zorlanabilirsiniz. Asla yapmaması gereken bir şey için izin vermemeli, kararlı ama nazik olmalısınız. Kesinlikle ceza ve sert davranıştan kaçınılmalı, ödüle dayalı pozitif eğitim yöntemleri ile eğitmelisiniz.
Sevgi dolu bir ev arkadaşı olan Chihuahua hızlı öğrenir ve itaat konusunda büyük köpeklerle rekabet edebilir. Öğrenmeye istekli bu küçük köpeğe rekabet etmenin veya sizin istediğiniz gibi yapmanın eğlenceli olduğunu öğretebildiğiniz takdirde oldukça başarılı olacaktır. Ancak onu ikna etmek için biraz uğraşmanız gerekebilir bu nedenle Chihuahua’nızı eğitirken övgü dolu sözler ve sevdiği köpek ödül mamaları kullanmak oldukça ikna edici olacaktır.
Bu ırkın tuvalet eğitiminde biraz zorlanabilirsiniz. Erken yaşlarda mesane kontrolünü yapmaları biraz zordur. Bu nedenle ihtiyacını gidermesi konusunda düzenli bir takip uygularsanız işiniz daha kolaylaşır. Yavruların sabah uyanır uyanmaz, her yemek öğünü sonrası, şekerlemelerden sonra, oyun saatlerinden sonra ve yatmadan hemen önce dışarı çıkmaları gerekir. Geceleri denetlemeniz zor olacağı için kafes veya oyun bahçesi olarak kullanılan metal çit gibi sınırlayabileceğiniz bir alanda çiş pedi kullanarak, mesane kontrolü gelişip tuvalet eğitimi tamamlanıncaya kadar evde kaza yapmasını önleyebilirsiniz.
Chihuahua Bakımı
Sadece insanlarla birlikte olmak isteyen bakımı çok kolay bir köpek ırkıdır. Chihuahua bakımı genel olarak tüm köpek ırklarının temel bakımı ile aynıdır. Düzenli tırnak kesilmesi, dişlerinin düzenli fırçalanması ve kulaklarının kontrol edilerek temizlenmesi gerekir. Bunun yanı sıra tüm köpekler için önem taşıyan gençlik hastalığı, parainfluenza, parvo gibi virusların neden olduğu hastalıklardan korunma sağlayan rutin aşılarının yapılması, paraziter uygulamaların düzenli takip edilmesi gerekir.
Enerji seviyesi yüksektir. Ama güzel olan, egzersiz için küçücük bir alan ve 20 – 30 dakikalık kısa bir yürüyüşün ona yetecek olmasıdır. Chihuahuanızı özellikle yavru iken egzersiz sırasında fazla zorlamayın, kısa ve yavaş yürüyüşler onu zinde ve sağlıklı tutmak için yeterli olacaktır. Aslında kolay taşınabilmesi nedeniyle çoğunlukla kucakta gezen bu ırkın düzenli egzersiz yapması önemlidir. Aksi halde kolayca kilo alabilir.
Biraz gürültücü ve havlama eğilimi olmasına karşın apartmanda bakılmaya uygun köpek cinslerinin başında gelir. İyi bir itaat eğitimi ve erken sosyalleşme ile bu sorun önlenebilir.
Chihuahua ırkı köpeklerin bakımında dikkat edilmesi gereken bir konuda bu ırkın soğuk havalardan kolay etkilenmesi ve titreme eğilimidir. Ayrıca heyecanlandığında ve korktuğunda da titremeye başlayan şivava için kış aylarında dışarı çıkarken,mutlaka bir köpek kazağı veya kalın bir köpek montu gibi köpek elbiseleri kullanılmalıdır.
Chihuahua Tüy Rengi ve Tüy Bakımı
Chihuahua ırkı köpeklerin tüyleri kısa ve uzun olarak 2 çeşittir.
Kısa tüylü Chihuahuanın boyun bölgesinde kalın ve daha uzun tüylerden oluşan bir kıvrım vardır. Gövde parlak, kısa ve düz tüylerle kaplıdır. Baş ve kulaklardaki tüyler daha incedir. Kuyruk tüylüdür ve bu tüyler gövde tüylerine göre nispeten uzundur.
Uzun tüylü Chihuahua’nın düz veya hafif kıvırcık olabilen yumuşak kürkü vardır. Vücudunu kaplayan tüyler daha düzdür. Kulak tüyleri uzun ve saçaklıdır. Kuyruk tüyleri oldukça uzundur ve bir yelpaze gibi yayılır. Uzun tüylü olanların boynunda ve göğüs kısmında, karın altında ve arka ayaklarında uzun tüyler bulunmaktadır.
Her iki cinsinde, çok çeşitli renk ve işaretleri olabilmektedir. Chihuahua ırkı köpekler siyah, beyaz, açık kahverengi, çikolata, gri ve gümüş gibi düz renklerin yanı sıra çikolata, siyah, gri veya kahverengi, beyaz, gri gibi iki renkli, üç renkli olabilir. Tüylerde benek, çizgi ve yamalar şeklinde işaretler olabilir. Bu işaretler tüm renkler için çok soluk veya çok koyu olabilir. Şivavaların, sadece mermer deseni tüyleri olanları köpek kulüplerince kabul görmemektedir.
Chihuahua, bir yıka ve git köpeğidir. Özellikle kısa tüylü olanların da haftada bir kez sadece bir kaç dakika süren bir fırçalama yeterli olmaktadır. Kısa tüylü olanlar için kauçuk bakım eldiveni veya kıl uçlu fırça uygundur. Uzun tüylü Chihuahuaların tüylerinde kıtıklaşma sorunu olabileceğinden daha sık fırçalanması gerekir. Uzun tüylü olanlar için ince telli fırça tercih edilmelidir. Ayrıca ince dişli pire tarağı ile ölü tüyler toplanabilir.
Chihuahua fazla tüy dökmez. Sadece ilkbahar ve sonbaharda tüy dökülmesi biraz daha artar. Düzenli fırçalama ile ölü tüylerin alınması dökülmeyi kontrol altında tutmaya yardımcı olacaktır. Ayrıca bir Chihuahua’nın fazla banyoya da ihtiyacı yoktur. Tüyleri ve deriyi kurutmayan ve nemlendiren bir köpek şampuanı kullanılarak iki ayda bir yıkanması yeterlidir. Bu ırkın tüyleri tıraş edilmez.
Chihuahua Cinsi Köpeklerin Beslenmesi
Chihuahua yemek konusunda seçici davranabilir ve karışık beslenmekten hoşlanmaz. Bu nedenle ırkın tüm besinsel ihtiyaçlarını karşılayacak kaliteli bir kuru köpek maması seçmeli ve hep aynı mamayı kullanmaya özen göstermelisiniz. Özellikle şivavanızın yaşına uygun bir mama olmasına dikkat etmelisiniz. Çünkü tüm ırklarda olduğu gibi bu oyuncak köpeğinde yavru, yetişkin veya yaşlılık döneminde ihtiyaçları farklıdır. Bu yaş evrelerine göre beslenebilmesi ve ihtiyaçlarının dengeli olarak tamamlanabilmesi için, ırka özel hazırlanmış mamaları tercih edebilirsiniz. Irkın kilo alma eğilimi söz konusu olduğundan beslenmesinde tavsiye edilen mama miktarlarına dikkat edilmelidir. Özellikle yağlı yiyeceklerden sakınılmalı ve düzenli egzersizler ile kilosu kontrol altında tutulmalıdır.
Chihuahua Köpek Cinsinin Sağlık Sorunları
Bu ırk 14 – 18 yıl, hatta 20 yıl yaşayabilen sağlıklı bir köpektir. Chihuahua ırkı köpekler genel olarak sağlıklı olsa da bazı hastalıklara karşı genetik yatkınlığı söz konusudur. Bu hastalıkların mutlaka ortaya çıkacağı anlamına gelmese de bu ırkın yatkın olduğu hastalıklar konusunda bilgi sahibi olmak, gerekli önlemlerin alınabilmesi için faydalıdır.
Irkı etkileyen hastalıklar şunlardır;
Kalp Üfürümleri
Kalbin odaları arasındaki kan akışı sırasında oluşan sorunlar kalp üfürümlerine neden olur. Bu durum takip ve tedavi gerektirir. Röntgen, ekokardiyogram ve dopler ultrason ile teşhis edilebilir. Kalpte genellikle mitral kapak yetmezliği gibi bir durum söz konusudur. Çabuk yorulma, kalp çarpıntısı, halsizlik görülen ilk belirtilerdir. Özel diyet beslenme ve ilaç tedavisi uygulamanın yanı sıra aşırı egzersizlerden sakınmak gerekir.
Patent Duktus Arteriozus
Doğmasal bir problemdir. Doğumdan önce aort ve pulmoner arter arasında bulunan damarın doğumdan sonra kapanmaması durumudur. Hızlı soluk alıp verme, çabuk yorulma ve kalpte üfürümlerin duyulması ilk belirtilerdir. İleri durumlarda operatif tedavi gerektirir.
Pulmonik Stenoz
Doğmasal kalp hastalığıdır. Pulmoner kapağın hasarı, pulmoner darlık ve kan akışında problem söz konusudur. Bu durum kalbin normalden fazla çalışmasına ve büyüyerek kalp yetmezliğine yol açar. Hafif vakalarda herhangi bir şey yapmaya gerek yoktur.
Göz Problemleri
Dışa doğru çıkıntılı göz yapısı nedeniyle sıkça kornea kuruluğu, yaralanmalar söz konusudur. Ayrıca gluakoma da bu ırkın yaşayabileceği göz problemlerinden birisidir. Bazı Chihuahua’lar da gözlerde akıntı ve bu akıntıya bağlı gözyaşı lekeleri görülebilir. Göz ve göz çevresinde kullanılabilecek göz temizleme losyonları ile gözleri silebilir ve göz yaşı lekesini gidermek için özel ürünler kullanabilirsiniz. Ancak Veteriner hekiminize bu akıntıya neden olan bir sorun olup olmadığını kontrol ettirmeniz faydalı olacaktır
Patellar Luxation
Diz kapağı çıkığı, ırkın yaşayabileceği ortopedik bir sorundur. Gevşek diz kapağı bağları nedeniyle şekillenir. Bu nedenle şivavaların egzersiz ve yürüyüşler sırasında fazla zorlanmaması önemlidir. Patella çıkığı tüm küçük ırklarda yaşanabilen yaygın bir sorundur. Topallamaya veya anormal bir yürüyüşe neden olur. Çıkmış diz kapağının neden olduğu sürtünme, dejeneratif eklem hastalığı olan artrite yol açabilir. İlerlemiş durumlarda operatif tedavi gerekir.
Hipoglisemi
Hipoglisemi yani düşük kan şekeri, tüm oyuncak ırk köpek yavrularında görülebilen olası bir sorundur. Erken dönemlerde kolayca tedavi edilebilen bu sorun tedavi edilmezse ölümcül olabilir. Bu nedenle erken teşhis önem taşır. Hipogilisemi belirtileri “viral hepatit” ve “ensefalit” belirtileri ile karıştırılabileceğinden dikkat edilmelidir. Hipoglisemili bir köpek yavrusu durgundur, çevresi ile ilgisizdir. Genellikle bu durumu titreme takip eder. Böyle bir durumla karşılaşıldığında dilinin altına biraz bal koyup hızlıca veterinere götürülmelidir. Müdahale edilmediği taktirde kasılmalar şekillenir ve komaya girerek ölebilir. Diş etlerinde morarma ve dilde gevşeklik olduğunda, çok hızlı davranılmalıdır.
Toy ırk köpek yavrularında hipoglisemi, genellikle stres zamanlarında yeterli glikoz sağlamak için yağ rezervleri olmaması veya düzensiz beslenme durumunda ortaya çıkmaktadır.
Tracheal Collapse (Trakea Çökmesi)
Bu durumun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Durumun kalıtsal olduğu düşünülmektedir. Trakea halkalarının sertliğini kaybederek dairesel şeklinin bozulduğu anomalidir. Soluk alıp verme sırasında trakeanın düzleşmesi nedeniyle akciğere hava geçişi güçleşir. Solunum güçlüğü ile kendini belli eder. Operatif tedaviler bazen faydalı olabilir. Olası yan etkiler göze alınırsa stent uygulamaları denenebilir .
Hidrosefali
Doğmasal bir sorun olan hidrosefali beyinde su birikmesi olarak tanımlanır. Omurilik kanalında ki her hangi bir tıkanma ya da doğum sırasında oluşan bir travmaya bağlı olarak beyin omurilik sıvısının (BOS) kafatası içerisinde birikerek beyine baskı uygulaması söz konusudur. Kafa şişmiş veya büyümüş görünür. Hidrosefali için net bir tedavi yoktur, ancak hafif vakalarda steroidler sıvı basıncını azaltmaya yardımcı olabilir. Operatif olarak bir şant ile sıvıyı beyinden karına yönlendirmek denenebilir ve başarılı olma olasılığı bulunmaktadır. Ağır durumlarda yavrular genellikle dört aylıktan önce ölür.
Açık Fontanel
Chihuahua cinsi köpekler kafa tasının birleşme noktasında yumuşak bir nokta ile doğar. İnsanlarda bıngıldak olarak bilinen, “molera” veya “fontanel” olarak adlandırılan bu delik normalde yavru 6 veya 7 aylık olduğunda kapanır. Ancak kimi zaman bu deliğin kapanması daha uzun sürebilir veya kapanmayabilir. Bu durumda kafasının korunması gerekir. Yanlışlıkla kafaya alacağı bir darbe ölüme sebep olabilir.
Titreme
Chihuahua’larda titreme yaygın bir sorundur. Titreme nedeni belirsizdir, ancak genellikle köpek heyecanlı, stresli olduğunda veya üşüdüğünde ortaya çıkar. Bir hastalık olarak görülmese de dikkatli olmak da fayda olabilir.
Ayrıca Chihuahua ırkı köpeklerde diş eti problemleri ve sık olmamakla birlikte idiopathic epilepsy de görülebilen hastalıklar arasındadır.
Türkiye’de Bakılması Yasak Olan Köpek Irkları konulu yazımızda ilginizi çekebilir.
