Akvaryumda yaşayan balıkların ve diğer canlıların sağlığına etki eden en önemli faktör sudur. Bu nedenle akvaryumda kullanılan suyun değerleri konusunda hassas davranılmalıdır. Musluk suyu genellikle göl, ırmak ve birikmiş yağmur suyuna göre akvaryum için daha uygundur. Bu nedenle de akvaryum hobisi ile uğraşan kişiler daha çok musluk suyunu kullanmayı tercih ederler. Fakat evlerimizdeki musluklardan akan suda klor ve ağır metaller yer almaktadır. Bunun için öncelikli olarak musluk suyunun bu zararlı maddelerden arındırılması gerekir. Musluk suyunun klordan ayrıştırılması oldukça kolaydır. Bunun için musluk suyu temiz bir şişe ya da kovaya konulur ve bir hafta kadar bekletilir. Ancak bir hafta beklemek istemezseniz musluk suyunu akvaryum hava pompası ya da akvaryum iç filtre ile de temizleyebilirsiniz. Akvaryumlardaki ağır metaller ise klordan daha tehlikelidir ve sudan ayrıştırılmaları klor kadar da kolay değildir. Eğer ağır metallerin sudaki oranı yüksekse canlıların vücudunda birikerek ölümlerine neden olabilirler. Peki, akvaryum suyundaki ağır metaller hangileridir? Sudaki ağır metallerin akvaryum canlıları için zararları nelerdir?
Akvaryum Suyundaki Ağır Metaller Nelerdir?
Akvaryumculukta genellikle musluk suları dinlendirilerek kullanılır. Ancak kullanılan su ne olursa olsun akvaryumda beslenen canlılar için zararlı olabilir. Yine akvaryum balıklarının pek çoğu ortalama su koşullarında yaşamlarına devam edebilirler. Fakat çiklit gibi türlerinin popüler hale gelmesiyle birlikte akvaryum severler balık türlerine uygun su hazırlamaya yönelmiştir. Yine bazı sular herhangi bir işlem uygulanmasa dahi belli türler için uygundur. Bazı suları hazırlamak ise ciddi anlamda su analizi yapmayı gerektirir. Aksi halde akvaryuma musluk yolu ile getirilen ağır metaller öncelikle balıkların solungaçlarına, sonrasında ise derilerine zarar verebilir. Akvaryum suyunda bulunabilen ağır metaller ve zararları ise kısaca aşağıdaki gibidir.
Kadmiyum
Akvaryum suyundaki ağır metaller arasında en toksik olanlardan birisi kadmiyumdur. Düşük konsantrasyonlarda dahi akvaryum canlıları için ciddi anlamda zararlı olan bu metal genellikle çinko ile kompleks oluşturmaktadır. Kadmiyum, balıkların kemiklerinde kalsiyum ile birlikte yapı taşı olarak kullanılır. Eğer kadmiyum kalsiyum yerine geçerse zaman içerisinde kemiklerde kırılgan bir yapı oluşmasına neden olabilmektedir. Yine çinko reaksiyonlarını engellemesi nedeniyle bağışıklık sistemlerinin zayıflamasına da yol açabilir. Ayrıca balıkların uzun süre kadmiyuma maruz kalmaları gelişim geriliği ya da larva ölümlerine dahi yol açabilmektedir.
Cıva
Cıva insanlar için çok tehlikeli bir materyaldir. Ancak aynı şeyi balıklar için söyleyemeyiz. Çünkü balıklar cıvayı metil cıva olarak biriktirebilirler.
Bakır
Bakır, önemli enzimlerin yapısında yer alan ve hücre görevlerinin yerine getirilmesine yardımcı olan bir iz elementtir. Fakat aşırı değişimlerde toksik etki yaratabilmektedir. Akvaryum suyunda yüksek düzeylerde bulunması halinde balıkların gelişimini olumsuz yönde etkileyebileceği gibi aynı zamanda üremelerini yavaşlatır ya da tamamen durdurabilir. Yine bakır iyonları balıklarda nörotoksik etkiler yaratabilir. Bu etkiler koku ve temas duyusu sistemlerini bozucu niteliktedir. Bunların yanı sıra balıkların bakıra maruz kalmaları bağışıklık sistemlerine de zarar vermektedir.
Nikel
Akvaryum suyundaki ağır metaller arasında nikel de yer almaktadır. Akvaryum canlıları için zararlı etkileri bulunan nikel bitkiler tarafından biriktirilebilmektedir. Balıklar için en önemli zararı ise doğum anormallikleridir. Fakat nikelin canlılar için tek zararlı etkisi bu değildir. Aynı zamanda kalp rahatsızlıklarına da neden olabilir.
Stronsiyum
Stronsiyum, su ile transferi önemsenmeyecek düzeyde bir ağır metaldir. Fakat yüksek dozlarda stronsiyumun balıkların kemik gelişimini olumsuz yönde etkilediği de bilinmektedir.
Krom
Kromun zehirliliği balığın türüne, yaşına ve gelişim dönemine göre değişiklik göstermektedir. Yine balıkların endokrin sistemini bozabilen bu element, aynı zamanda genotoksik etkilere de neden olabilmektedir.
Paladyum
Paladyum, bahsettiğimiz diğer elementler kadar sık rastlanılan bir element değildir. Ancak bazı bölgelerde ciddi oranda yer alabilir. Paladyumun tüm bileşikleri canlılar için oldukça zararlıdır. En önemli zararları ise karaciğer hasarı ve kan yapımını düşürmesi olarak sayılabilir.
Baryum
Baryum doğada en az bulunan ağır metallerden birisidir. Suda çözünür ve balıklar tarafından yüksek miktarda alınırsa olumsuz sonuçlar doğurabilir.
Kurşun
Kurşun, kalay gibi suya kolaylıkla karışabilen bir elementtir. Akvaryumda yer alması ise enzimlerin çalışmasına engel olur ve bu nedenle ölümlere yol açabilir.
Akvaryum suyundaki ağır metaller bunlar ile sınırlı değildir. Bahsedilenlerin yanı sıra arsenik, bizmut, kalay ve platin gibi ağır metaller de akvaryum suyunda yer alabilir. Ağır metallerin bulunmadığı akvaryumlarda yaşayan canlıların çok daha sağlıklı olacağı bir gerçektir. Bu nedenle akvaryum suyunun değerleri kontrol edilmeli ve ağır metaller mutlaka sudan arındırılmalıdır.
Akvaryumlardaki Ağır Metallerden Nasıl Kurtuluruz?
Akvaryumdaki ağır metalleri genel olarak etkileri ile birlikte açıklamaya çalıştık. Balıkların sağlığı için bu ağır metallerin sudan arındırılması gerekmektedir. Sudaki ağır metallerin arıtımı için genellikle mikropsal hücreler kullanılmaktadır. Buradaki amaç ise suda yer alan altın, gümüş ve platin gibi değerli metalleri kazanmak, zehirleyici etkisi olan ağır metalleri ise uzaklaştırmaktır. Bu anlamda ağır metalleri bağlayan başlıca bakteriler; Arthrobacter, Enterobacter ve Pseudomonas gibi bakterilerdir. Yine Saccharomyces ve Candida gibi mayalar ile Neurospora, Penicillium ve Rhizopus gibi mantarlarda sudaki ağır metalleri bağlayıcı etki göstermektedir. Bunların yanı sıra sucul olmayan tütün bitkisi de oldukça iyi bir metal toplayıcıdır.
Mantar ve mayaların en iyi ağır metal tutucular olduğunu söyleyebiliriz. Fakat bahsedilen bakteri, mantar ve mayalar hastalık yapıcı etki yaratabilecekleri için akvaryum suyunun düzenlenmesi için uygulanabilecek yöntemler arasında yer almazlar. Akvaryum suyundaki ağır metaller konusunda izlenebilecek en iyi yöntem ise akvaryum su düzenleyicileri kullanmaktır.
Akvaryum için musluk suyu kullanılacağı durumlarda su düzenleyici kimyasallar yardımı ile çeşitli maddelerden arındırılabilir. Suyu kimyasal olarak değiştiren ve akvaryum canlıları için güvenli bir hale getiren bu akvaryum ürünleri, musluk suyuna eklendiğinde ağır metalleri bağlar ve etkisiz hale getirir. Böylece suyun kalitesi de artırılmış olur.
Bunların yanı sıra sudaki ağır metallerin etkisiz hale getirilmesi adına kimyasal filtrasyon da oldukça önemlidir. Kimyasal filtrasyon, kimyasal maddeler ile sudaki zararlı maddelerin temizlenmesi olarak tanımlanabilir. En popüler kimyasal filtre malzemesi ise aktif karbondur. Aktif karbon sürekli olarak kullanılmasa da belirli aralıklar ile kullanıldığında oldukça iyi sonuçlar vermektedir. Yine aktif karbon sadece ağır metallerin değil, aynı zamanda sudaki klorun ve ilaçların giderilmesi için de etkili bir yoldur.
Balıklarda Stres Nedenleri konulu yazımızda ilginizi çekebilir.
