Akvaryumlarımızda kurmak istediğimiz biyolojik döngüyü doğa, çeşitli canlı ve bakteriler ile otomatik olarak gerçekleştirir. Bu döngüde pek çok canlı bulunur ve bu canlıların her birinin birçok görevi vardır. Bahsedilen zincirin önemli halkalarından birisi de azot döngüsüdür. Azot döngüsü olarak adlandırılan süreç amonyum ve amonyak ile başlar, nitrat ve sonrasında ise azot gazı ile son bulur. Amonyak, insan ve hayvanlarda çeşitli tepkimelere yol açan oldukça zehirli bir atık şeklidir. Eğer akvaryumda amonyağın yok edilmesine yardımcı bir canlı yok ise canlıların zehirlenmesine neden olur. Ancak nitrifikasyon bakterileri amonyağı canlılar için daha az zararlı olan nitrite çevirirler. Yine nitriti de ondan daha az zararlı olan nitrata dönüştürürler. Nitrat, döngü basamağındaki diğer elemanlar kadar zehirli olmasa da yüksek seviyede bulunması özellikle omurgasız canlılar için ciddi bir tehlikedir. Bu nedenle akvaryumdaki nitrat seviyesi ölçülmeli ve dengede tutulmalıdır.
Akvaryum İçin İdeal Nitrat Seviyesi Nedir?
Akvaryumdaki nitratı uzaklaştırmak istememizin en temel nedeni, yukarıda da değindiğimiz üzere yüksek oranda bulunması durumunda akvaryumdaki canlılara zarar verecek olmasıdır. Aslına bakılırsa deniz suyunda bir miktar nitrat bulunur. Mercanların da nitrata ihtiyacı bulunmaktadır. Bu doğrultuda mercan tankı için ideal nitrat seviyesi 0, 25 ppm’dir. Ayrıca 5 ppm’e kadar nitrat seviyesi normal kabul edilir. Ancak daha yüksek değerlerdeki nitrat nedeniyle yosun sorunu meydana gelmektedir.
İlginizi çekebilir: Akvaryum Yosun Gidericiler
Sadece balık beslenen akvaryumlarda nitrat değerleri daha yüksek olabilir. Fakat akvaryumda yosun sorunu ile karşılaşmamak ve balıkların sağlığı için değerlerin 5-10 ppm’i aşmamasına özen gösterilmelidir. Ancak ideal nitrat değerlerinin tank tipinin yanı sıra stoklanan balık, bitki ve omurgasız türlerine bağlı olduğu ve bu canlıların özel gereksinimleri olabileceği de mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.
Akvaryumdaki Nitrat Nasıl Ölçülür?
Akvaryum suyundaki nitrat seviyesini ölçmenin en ideal yolu akvaryum nitrat testi kullanmaktır. Tatlı ve tuzlu su akvaryumlarındaki suyun nitrat seviyesini ölçmeye yardımcı bu test kitinin kullanımı ise oldukça kolaydır. Test kitinin içinde yer alan tüp birkaç kez yıkandıktan sonra kullanım talimatında belirtilen seviyeye kadar akvaryum suyu ile doldurulur. Ardından reaktif maddeler de yine belirtilen oranlarda eklenir ve test tüpünün kapağı kapatılarak hafif dairesel hareketler ile çalkalanır. Test sonucu 3 – 5 dakika sonra ortaya çıkar.
İlginizi çekebilir: Akvaryum Su Testleri
Test tüpünde oluşan suyun rengi, test kitinin içerisindeki renk skalası ile karşılaştırılmalıdır. Bu sırada gün ışığının kullanılması oldukça önemlidir.
Yüksek Nitratın Zararları Nelerdir?
Akvaryumda nitrat yükselmesi, ortamdaki oksijenin azalmasına ve dolayısıyla balıklarda strese neden olur. Stres, balıkları hastalıklara karşı açık hale getirir. Ayrıca üreme yeteneklerini de olumsuz yönde etkiler. Yüksek nitrat değerleri özellikle yavru balıklar için risklidir. Çünkü yüksek nitrata maruz kalan yavru balıkların büyümesi olumsuz yönde etkilenir.
Yüksek nitratın bir diğer zararı ise alg patlamasına yani yosun büyümesine neden olmasıdır. Özellikle yeni kurulan tanklardaki yosunlanmanın temel nedeni nitrat seviyesinin yüksek olmasıdır. Her ne kadar akvaryum bitkileri nitrat kullanıyor olsalar da, nitrat seviyesi bitkilerin kullanabileceğinden daha hızlı yükselirse bitkiler de zarar görebilir.
Akvaryumdaki Nitratı Azaltmak İçin Neler Yapılabilir?
Akvaryumda nitrat patlaması, genellikle balıkların aşırı beslenmesinden kaynaklanır. Aşırı beslenen balıklar normalden daha fazla dışkılarlar. Ayrıca ihtiyaçlarından fazla olan yemi yiyemedikleri için fazla yem suda kalır. Balık dışkıları ve fazla yem gibi atıklar parçalandıkça amonyak açığa çıkar. “Nitrozomonas” adı verilen bakteriler amonyağı nitrite çevirirler. Diğer bir bakteri türü olan “Nitrobakter” ise nitrit ile beslenir ve nitrat açığa çıkar. Sonuç olarak nitrat seviyesinde yükselme meydana gelir.
Akvaryumdaki nitrat değeri yalnızca balık dışkısı ve fazla yem nedeniyle yükselmez. Çürüyen akvaryum bitkileri ve temizlenmeyen akvaryum filtreleri de akvaryumda nitrat yükselmesine neden olur. Akvaryumdaki az miktarda nitrat zararsızdır. Ancak yukarıda da değindiğimiz gibi balıkların sürekli yüksek nitrata maruz kalmaları zehirlenmelerine neden olabilir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için nitrat değerleri takip edilmeli ve yüksek ise azaltılmalıdır. Akvaryumdaki nitratı düşürmek için yapılabilecekleri ise aşağıdaki gibidir.
● Su Değişimi Yapmak
Nitrat seviyesini düşürmek için uygulanabilecek en etkili yöntemlerden birisi su değişimidir. Ancak tek seferde büyük miktarda su değişimi yapmak balıklarda şok etkisi yaratır ve ölebilirler. Bunun yerine haftada bir kez %25 oranında su değişimi yapılmalıdır. Ayrıca akvaryum su değişimi için musluk suyu kullanılacaksa 40 ppm’nin üzerinde nitrat seviyesine sahip olmadığından emin olmak gerekir.
Yeni seviyeyi kontrol etmek için bir süre sonra nitrat seviyesi yeniden ölçülmelidir. Haftada bir kez %25 oranında su değişimi yaparak akvaryumdaki nitrat seviyesi düşürülemiyorsa bu durumda her gün suyun %10’u değiştirilebilir. Bu işlem, nitrat ideal seviyeye düşene kadar tekrarlanmalıdır.
● Atıkları Gidermek İçin Dip Çekimi
Nitrat seviyesinin yükselmesinin en önemli nedeni sudaki atıklardır. Bu nedenle tankın altındaki çakılların arasındaki atıklar dip süpürgesi ile temizlenmelidir. Ancak atıkların tanktan düzenli olarak temizlenmesi oldukça önemlidir. Ayrıca akvaryum dip çekimi yaparken balıkların geçici olarak başka bir akvaryuma alınması gerekir.
● Refugium
Refugium, akvaryuma bağlı bir başka akvaryum olarak tanımlanabilir. Bu akvaryumun içerisinde nitrat ile beslenen canlılar yer alır. Bahsedilen canlılar arasından en çok kullanılan ise “Caulerpa”dır. Caulerpa, nitratı besin olarak kullandığı için nitrat seviyesinin düşmesine yardımcı olur. Ancak hızlı bir şekilde çürüyerek nitratı yeniden suya salabilir. Bunun önlenmesi için akvaryum ışıklandırmaları sürekli olarak açık tutulmalıdır. Ayrıca düzenli olarak budanması gerekmektedir. Caulerpa’nın dışında xenia mercanları da nitratı düşürmede kullanılabilir.
● Canlı Kaya Kullanımı
Canlı kayalar, şiddetli rüzgarlar ve dalga hareketleri sonucunda parçalanan eski mercan resiflerinin parçalarıdır. Bu kayalar, denitrifikasyon bakterilerini barındırırlar. Özellikle kaliteli bir yapıya sahip akvaryum canlı kayaları, denitrifikasyon bakterileri için kolonileşme yeridir denilebilir. Bu anlamda yeterli miktarda canlı kaya bulundurmak, akvaryumdaki nitrat seviyesinin düşürülmesi bakımından etkili olacaktır. Ayrıca canlı kayalar hem nitrifikasyon hem de denitrifikasyon yaptıkları için deniz akvaryumları için büyük önem taşırlar.
Son olarak azot döngüsünün ilk aşaması amonyum ve amonyak oluşumu olduğu için nitratı yok etmeye çalışmadan önce amonyak oluşumunu kontrol altında tutmak çok daha mantıklıdır. Bunun için akvaryum kurulumu doğru şekilde yapılmalı, düzenli su değişimleri aksatılmamalı ve akvaryum hacmi ile canlı yükünün orantılı olmasına dikkat edilmelidir.
Akvaryumun Yüzeyinde Yağ Oluşumu ve Nedenleri konulu yazımızda ilginizi çekebilir.
