Fosfat (PO4−3), fosforun doğal formlarından biridir. Doğada pek çok çeşidi olan fosfat; organik, yarı organik ve mineral fosfat olarak sınıflandırılmaktadır. Akvaryumda bulunan fosfatın ise nerdeyse tamamına yakını organik fosfattan oluşmaktadır. Organik fosfatın bitkiler tarafından kullanılabilmesi için bakteriler tarafından parçalanması gerekir. İnorganik fosfat ise bitkiler tarafından doğrudan kullanılabilmektedir. Ancak fosfatın akvaryum suyunda dengeli oranda bulunması oldukça önemlidir. Çünkü akvaryumda fosfat eksikliği bitkilerin gelişiminin yavaşlamasına neden olabilir. Bitkilerin gelişiminin yavaşlaması ile birlikte nitrojen ve diğer besinler algler için besin kaynağı olacak ve yosun sorunu ortaya çıkacaktır. Akvaryumdaki fosfat fazlalığı da tıpkı fosfat eksikliği gibi alg patlaması ya da bir diğer deyişle yosun patlaması sorununa yol açabilir. Sonuç olarak akvaryumdaki oksijen seviyesi düşer, su yeşile döner ve akvaryumdaki canlıların sağlığı için olumsuz bir ortam oluşur.
Tatlı ve Tuzlu Su Akvaryumları İçin İdeal Fosfat Değeri Nedir?
Akvaryumda yaşayan canlıların sağlığını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörlerden birisi de fosfat değeridir. Akvaryum sahipleri farkında olmasalar da her akvaryumda belli oranda fosfat bulunur. Eğer akvaryum bakımı gerektiği gibi yapılmaz ise fosfat değerleri zaman içerisinde yükselir. Fosfat değerlerinin sürekli yükselmesi ise daha önce de değindiğimiz üzere yosun büyümesine katkı sağlar. Yüksek fosfat, balıklara direkt olarak zarar vermese de yosunlaşma zaman içerisinde balıklar için sorun olacaktır. Yosunlar akvaryumdaki oksijeni tüketecek bu da balıklarda stres gibi pek çok soruna yol açacaktır. Bu nedenle akvaryumdaki fosfat kaynakları hakkında bilgi edinmek ve fosfat testi ile periyodik olarak fosfat ölçümü yapmakta fayda bulunmaktadır.
İlginizi çekebilir: Akvaryum Testleri
Önemli bir bitki besini olan fosfat doğal sularda az miktarda bulunur. Bu anlamda tuzlu su akvaryumu fosfat değeri 0,07 mg/litre, tatlı su akvaryumu için fosfat değeri 0,04 mg/lt olmalıdır. Eğer test sonuçları 1.0 ppm (mg/L) veya daha yüksek çıkıyorsa bu alg büyümesi için elverişli bir ortam oluştuğu anlamına gelir. Akvaryumda alg büyümesi yalnızca balıklara zarar vermez, aynı zamanda mercanları da olumsuz etkiler. Mercanların doğal renk pigmentlerine zarar verir ve kahverengileşmelerine yol açar. Ayrıca iskeletlerinin büyümesi için gerekli kalsiyum karbonat alımını da kısıtlar.
Fosfat, yukarıda da bahsettiğimiz gibi akvaryumda organik ve inorganik formda yer alır. Akvaryum test kitleri ile yalnızca inorganik fosfat test edilebilir. Bu nedenle fosfat testi yaparken yalnızca bir kısmının test edildiği unutulmamalıdır. Ayrıca test kitleri her zaman aynı tutarlılıkta sonuç vermez. Testin uygulanış şekli ve uygulayan kişi de bu durumda oldukça önemlidir. Bu doğrultuda akvaryum fosfat testinin uygulanışı ile ilgili talimatlar çok iyi şekilde okunmalıdır. Aksi halde bazı hatalar yapılabilir. Yapılacak hatalar da yanlış sonuçlar almaya neden olacaktır.
Akvaryumdaki Fosfat Kaynakları Nelerdir?
Akvaryumdaki atıklar temizlenmediğinde doğal olarak fosfat değerleri yükselir. Fosfatın artışına neden olan önemli etkenlerden birisi ise akvaryuma eklenen fazladan balık yemidir. Balıklar tarafından tüketilmeyen ve artan balık yemi, kısa süre içerisinde akvaryumdan uzaklaştırılmazsa suya fosfat salar. Dolayısıyla akvaryumdaki fosfat değeri de artar. Aynı şekilde balık dışkısı da akvaryum suyunda fosfat artışına katkıda bulunan bir durumdur. Çünkü balık dışkısı çok sayıda organik madde ve hatta sindirilememiş balık yemi içerir. Bunlar parçalanırken akvaryuma fosfat salabilmektedir.
Akvaryum suyunda fosfat artışına neden olan en önemli faktör ise akvaryuma musluk suyu eklemektir. Musluk suyu genellikle önemli miktarda çözünmüş organik madde barındırır. Bu organik maddelerden birisi de fosfattır. Akvaryumdaki fosfat değerlerinin artmasında etkili olan faktörler bunlar ile sınırlı değildir. Karbon filtre malzemeleri, akvaryum tuzları ile çürüyen algler de fosfatın armasına neden olabilir.
Akvaryumdaki Fosfatı Kontrol Altında Tutmak İçin Neler Yapılabilir?
Çözünmüş organik fosfat akvaryum suyunda kolayca birikir. Sürekli yükselerek akvaryum canlılarına zarar verecek seviyeye gelmemesi için alınabilecek bazı önlemler bulunmaktadır. Bu önlemler aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
● Yemleme Sıklığını ve Miktarını Azaltmak
Akvaryumdaki fosfat değerlerini kontrol altında tutmak için yemlemenin sıklığına ve miktarına dikkat edilmelidir. Çünkü yüksek fosfatın en önemli kaynağı pul ve pelet balık yemleridir. Bu doğrultuda yetişkin balıklara gün içerisinde bir kez kısa sürede tüketebilecekleri kadar yem verilmesi yeterlidir. Ayrıca suda tüketilmemiş yem varsa derhal çıkarılmalıdır.
● Yem Değişimi
Fosfat, balık yemlerinde koruyucu madde olarak kullanılır. Ancak her balık yeminde fosfat oranları aynı değildir. Akvaryumdaki fosfatın kontrol altında tutulması için düşük fosfat seviyesine sahip balık yemleri arasından seçim yapılmalıdır. Eğer fosfat içeren bir balık yemi kullanılacaksa mutlaka az miktarda kullanılmalıdır.
● Düzenli Su Değişimi
Sık sık su değişimi yapmak, akvaryum suyundaki fosfatın kontrol altına tutulmasına yardımcı olacaktır. Düşük fosfatlı su kaynağı kullanarak haftada bir kez %10 ile %15 oranında su değişimi yapılmalıdır. Ancak akvaryum su değişimi sırasında musluk suyu kullanılacaksa çok dikkatli olmak gerekir. Çünkü musluk suyu genellikle yüksek oranda fosfat içerir. Bu doğrultuda gerekirse farklı su kaynakları aranmalıdır.
● Akvaryum Bakımı
Akvaryumu kir ve yosunlardan uzak tutmak, fosfat seviyesini dengede tutmak adına oldukça önemlidir. Bu anlamda akvaryum suyundaki artık yemler, ölü balıklar ve çürüyen bitkiler düzenli olarak temizlenmelidir. Yine akvaryum camı temizlenmeli, kayalar ve diğer aksesuarlar çıkarılarak iyice ovalanmalıdır.
● Doğru Filtre Seçimi
Akvaryum için karbon filtre iyi bir seçim olabilir. Ancak suya fosfat ekleyebilir. Bazı akvaryum karbon filtre çeşitleri ise suya fosfat sızdırmayacak şekilde tasarlanırlar. Bu doğrultuda seçim yaparken dikkatli olmak gerekir.
İlginizi çekebilir: Akvaryum İç Filtre Çeşitleri
● Filtre Temizliği
Akvaryum için filtre seçimi kadar filtrenin temiz kalması da oldukça önemlidir. Filtrenin her zaman temiz ve kirden arındırılmış olduğundan emin olunmalıdır. Aksi halde temizlenmeyen kalıntılar, filtrenin performanslı çalışmasının önüne geçecektir. Bu da akvaryum suyunun yeterince temizlenmemesi ve dolayısıyla fosfat seviyesinin artması anlamına gelmektedir.
İlginizi çekebilir: Akvaryum Filtre malzemeleri
● Fosfat Giderici Kullanmak
Akvaryumdaki fosfat değerlerini düşürmek için fosfat giderici filtre malzemeleri de kullanılabilir. İçeriğindeki demir bileşenleri sayesinde fosfatı bağlayan fosfat gidericiler; tatlı su, tuzlu su ve bitkili akvaryumlarda yosun oluşumunu azaltır, kristal berraklığında su elde etmeye yardım eder ve akvaryumdaki kötü kokuların azalmasını sağlarlar. Akvaryum filtrelerinin en üst katına, elyaf ya da sünger filtre malzemelerinin altına yerleştirilerek kullanılan fosfat gidericiler, herhangi bir zararlı madde içermedikleri için güvenle kullanılabilirler.
Akvaryum Hobisinde Sıklıkla Yapılan Hatalar konulu yazımız da ilginizi çekebilir.
